دکتر محسن اسماعیلی در کنفرانس روابط عمومی:
دکتر محسن اسماعیلی عضو حقوقدان شورای نگهبان، گفت: امروز برخی مسئولان ما اشتباه می‌کنند و وقتی به آنها می‌گویند عذرخواهی کن، می‌گوید عذرخواهی متعلق به فرهنگ غربی است. این چه برداشت اشتباهی است؟
به گزارش خبرنگار مهر، وی در هفتمین کنفرانس بین‌المللی روابط عمومی که صبح امروز، یکشنبه 8 آبان در سالن همایش‌های صدا و سیما آغاز شد، طی سخنانی اظهار داشت: 5 سال پیش در این همایش گفتم تقریبا تمام مشکلاتی که در مسیر فعالیت حرفه‌ای روابط عمومی‌ها در کشور وجود دارد، به دلیل اطلاعات نادرستی است که درباره ارتباطات و اطلاعات در کشور شیوع دارد. در اعمال بسیاری از دست‌اندرکاران این تلقی وجود دارد که اطلاعات عمومی، ملک دولت است و برای در اختیار دادنش، اختیار دارند، اما این دید در کشورهای دیگر اصلاح شده است.
سازمان‌ها صاحب اطلاعات نیستند، امانت‌دار آن هستند
وی افزود: نهادها و سازمان‌ها مالک اطلاعات مردم نیستند، بلکه امانت‌دار آن هستند. بنابراین امانت‌داری از اطلاعات مردم یک وظیفه است. امروز از نظر حقوقی در سطح جهان، هیچ تردیدی وجود ندارد که دسترسی مردم به اطلاعات حق آن‌هاست و هرکسی می‌تواند از این حقش به صورت جستجو، انتشار یا ... استفاده کند، اما دغدغه افرادی که در این حوزه فعالیت دارند، این است که این حق را چگونه اجرایی کنند.
اسماعیلی گفت: چاره‌ای که در این زمینه اندیشیده شد، این بود که در هر سازمان و نهادی، بخشی به نام روابط عمومی پیش‌بینی شود که هم اطلاعات آن سازمان را در اختیار داشته باشد و هم پاسخگوی نمایندگان مردم یعنی خبرنگاران و رسانه‌ها باشد. روابط عمومی مجرای اعمال حقوق شهروندان در زمینه اطلاعات عمومی است. بنابراین باید به مدلی بیاندیشیم که این تعامل و همکاری را روان‌تر بکند.
رئیس دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق (ع) گفت: به نظر من 10 اصل راهبردی در این زمینه وجود دارد که اگر بتوانیم در کشور به آنها بپردازیم و به عنوان گفتمان عمومی رایج شوند، بخشی از مشکلات این عرصه حل می‌شود. اصل اول این است که روابط عمومی مجرای تحقق حقوق شهروندی است. پس روابط عمومی‌ها باید به همه اطلاعات یک سازمان دسترسی داشته باشند. مدیران باید توجه داشته باشند که دلسوزترین بخش سازمانشان روابط عمومی آن است. اصل دوم به‌کارگیری نیروی انسانی مناسب و امکانات لازم برای انجام مسئولیت‌های روابط عمومی است.
عضو حقوقدان شورای نگهبان گفت: اصل سوم این است که روابط عمومی در کنار دو حق مسلمی که به آنها اشاره کردم، یک تکلیف بزرگ دارد. یک روابط عمومی باید بداند که پاسخگویی به رسانه و خبرنگاران، یک تکلیف است. اصل چهارم مشکلی است که بسیاری از روابط عمومی‌های ما مخصوصا در سازمان‌های دولتی با آن دست به گریبان‌اند. در قوانین بین‌الملل هم تاکید شده است که فقط در دو زمینه عرصه اطلاع‌رسانی، محدودیت وجود دارد. یکی حریم خصوصی افراد و دیگر امنیت ملی. روابط عمومی‌ها همان‌طور که وظیفه دارند اطلاعات عمومی را در اختیار مردم قرار دهند، موظفند از پخش این دو مورد جلوگیری کنند. مشکل این است که در کشور ما مسائل، تعریف شده نیستند و این موارد، نیاز به شفاف‌سازی دارند.
کار روابط عمومی توجیه‌گری نیست
این حقوقدان در ادامه گفت: اصل پنجم این است که نگاه مدیران باید به روابط عمومی تغییر کند. کار روابط عمومی نباید توجیه‌گری باشد. مدیران باید باور کنند که موفقیت سازمانشان در هزینه کردن برای روابط عمومی است و هزینه کردن در این راه، از دست دادن سرمایه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است و چه سرمایه‌ای بزرگ‌تر از اعتماد مردم؟ اصل ششم بر شفافیت است. من این رفتار را که فکر کنیم زیر هر کاسه‌ای، نیم‌کاسه ای است، اصل عدم احتجاب و حاجب می‌نامم. متاسفانه در کشور ما هنوز شفافیت ارائه اطلاعات هنوز به عنوان یک فرهنگ، نهادینه نشده است.
اسماعیلی گفت: در اصل هفتم، خبرنگاران هم باید از نقطه مقابل توجه داشته باشند که گرچه به نمایندگی از مردم، اطلاعات می‌گیرند اما ارائه اطلاعات، بدون قانون و ضابطه نیست. اصل هشتم درباره نیاز به یک مرجع قانونی مستقل غیردولتی است. در اصل نهم بیان می‌شود که ما نیازمند یک قانون جامع در زمینه روابط عمومی و رسانه‌ها هستیم. هم براساس قانون توسعه و هم بر اساس برنامه‌های مجلس. در حال حاضر مجلس مشغول تدوین این برنامه‌هاست که تدوینش هم بدون مشارکت افراد باتجربه به نتیجه نخواهد رسید. و اصل دهم هم این که قبل از هرکاری، باید این 9 اصل را به نکات عمومی تبدیل کنیم و جز با پیگیری مداوم هم چنین نتیجه‌ای نخواهیم گرفت.
مقامات را مقید کنیم هر سال در مجلس گزارش بدهند
عضو حقوقدان شورای نگهبان ادامه داد: می‌توانیم مقامات کشور را مقید کنیم که هر سال به مجلس گزارش بدهند که چه قدم‌هایی برای توسعه روابط عمومی برداشته‌اند. اگر چنین نظارت‌هایی را اعمال نکنیم، گام‌های برداشته شده، بی‌نتیجه خواهد بود. بعد از سال‌ها، در مرداد 88 قانون انتشار و دسترسی به اطلاعات آزاد، تصویب شد ولی از آن روز تا امروز، حتی جامعه اطلاعاتی ما هم از این تصویب خبر ندارند و کسی را ندیدم که بپرسد چرا این قانون اجرا نمی‌شود. این نشانه ضعف ما در زمینه ارتباطات است و چنین فرهنگی باید عوض شود.
رئیس دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق گفت: متاسفانه هنوز هم کسانی هستند که این حرف‌ها را سوغات غرب می‌دانند. ضمن این که هر سوغاتی هم منفی نیست. اگر آموزه‌ای مفید بود و با این بهانه از آن استفاده نکنیم، نشان‌دهنده غیرمنطقی بودن ماست. روابط عمومی چیزی نیست که از غرب وارد ایران شده باشد. این موضوع از عمق مفاهیم دینی و آموزه‌های پیامبر برخاسته است. پیامبر معاذ ابن جبل را که به یمن می‌فرستاد، به او فرمود با مردم ارتباط خوب برقرار کن. دلایلت را برای مردم بیان کن تا عذر و علت کارت را متوجه شوند. نباید فکر کنی چون از پیامبر حکم داری، از پاسخ دادن به مردم مبری هستی.
اسماعیلی گفت: یا می‌توان به نام امام علی(ع) به مالک اشتر اشاره کرد که در آن می‌گوید مبادا فکر کنی چون از طرف من منصوب شده‌ای نیاز به توضیح نداری! چنین تفکر نادرستی، 3 پیامد وحشتناک دارد: اول خودت را خراب می‌کند و دچار تکبر و تباهی خواهی شد. دوم این آبروی دین را خواهی برد. چون اکراهی در پذیرش دین نیست و دین برخاسته از اجماع و خواسته مردم است. سوم هم این که اگر ادامه پیدا کند و جریان اطلاعات بین تو و مردم مخدوش شود، وضعیت و نظر مردم نسبت به تو تغییر خواهد کرد.
برخی عذرخواهی را فرهنگ غربی می‌دانند
وی افزود: حضرت علی(ع) به مردم می‌گوید من و شما بر هم حقوقی داریم. هر وقت من حقوق شما را ادا کردم، شما حق من را ادا کنید و اولین حق شما بر من این است که چیزی را از شما پنهان نکنم. با این فرهنگ است که می‌توانیم رشد کنیم اما متاسفانه این نگاه در کشورمان چندان رایج نیست. پیامبر(ص) به معاذ می‌گوید اگر اشتباه کردی، عذرخواهی کن. اما امروز برخی مسئولان ما اشتباه می‌کنند و وقتی به او می‌گویند عذرخواهی کن، می‌گوید عذرخواهی متعلق به فرهنگ غربی است. این چه برداشت اشتباهی است؟
این کنفرانس تا فردا دوشنبه 9 آبان، در سالن همایش‌های صدا وسیما ادامه خواهد داشت.