ابزار‌های شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها حداقلی است
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان به نقل از هفته نامه صبح صادق، شورای عالی قضایی ۱۲ حقوقدان را در تیر ماه ۱۳۵۹ به مجلس معرفی کرد. مجلس اول در ۲۶ تیرماه از طریق رأی‌گیری، ۶ حقوقدان را انتخاب کرد و با توجه به آنکه حضرت امام خمینی(ره) طی حکمی در ۳۰ بهمن ۱۳۵۸ فقهای شورای نگهبان را برگزیده بودند؛ ۲۶ تیر ماه ۱۳۹۸ با رأی مجلس، اعضای شورای نگهبان تکمیل شد و این نهاد به طور رسمی کار خود را آغاز کرد، از این رو ۲۶ تیر ماه سالروز تأسیس شورای نگهبان است.در طول چهل سال اخیر، این نهاد همواره مورد هجمه‌های گوناگون بوده و شبهات فراوانی علیه عملکرد این شورا ساخته و پرداخته شده است.
در گفت‌وگو با دکتر عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان همزمان با سالروز تأسیس این نهاد تلاش کردیم به برخی از این شبهات و پرسش‌ها پاسخ دهیم.
* ابتدا درباره وظایف شورای نگهبان و اینکه ایفای نقش این شورا چه دستاوردهایی برای انقلاب اسلامی داشته است، توضیح دهید.
شورای نگهبان وظایف مشخصی در چارچوب قانون اساسی دارد؛ البته با قوانین عادی وظایف آن به صورت جزئی‌تر تبیین شده است؛ اما شورای نگهبان سه وظیفه اصلی دارد؛ اولین وظیفه آن انطباق قوانین و مصوبات مجلس شورای اسلامی با موازین اسلامی، شرع مقدس و اصول قانون اساسی است. وظیفه دوم شورای نگهبان (اصل ۹۹ قانون اساسی) نظارت بر انتخابات است. نظارت بر همه انتخابات‌ها به جز انتخابات شورای شهر و روستا برعهده شورای نگهبان است. وظیفه سوم شورای نگهبان طبق اصل ۹۸ قانون اساسی «تفسیر قانون» است. آیین‌نامه داخلی شورای نگهبان چگونگی این تفسیر را توضیح می‌دهد.
البته وظایف دیگری برای شورای نگهبان در نظر گرفته شده است، مانند حضور در مجلس در زمان مطرح شدن طرح یا لایحه دو فوریتی، حضور در شورای ریاست‌جمهوری که اگر رئیس‌جمهور قبل از اتمام دوره به هر دلیل از این جایگاه کنار رود و حضور در شورای رهبری. اگر بخواهیم خلاصه بیان کنیم؛ یک وظیفه نظارت تقنینی شورا است؛ از نظر نظارت بر مصوبات مجلس یا برخی از مصوبات هیئت وزیران، تفسیر قانون اساسی و وظیفه دوم نظارت بر انتخابات در دو بعد بررسی صلاحیت نامزدها و صحت نحوه برگزاری و نتایج انتخابات است.
* یکی از وظایف خطیر شورای نگهبان بررسی صلاحیت‌هاست. این شورا در مدت زمان کوتاه چگونه می‌تواند پرونده صدها نفر را بررسی و احراز یا عدم احراز صلاحیت آنها را تأیید کند؟
در روند بررسی صلاحیت‌ها، نهادهایی طبق قانون ایجاد شده است. هیئت نظارت مرکزی، هیئت نظارت استانی و هیئت نظارت شهرستانی که هر یک در سیر رسیدگی وظایف خودشان را دارند. صلاحیت‌ها به دقت بررسی و شکایت‌ها نیز رسیدگی می‌شوند بنابراین، از این نظر مشکلی نداریم. اما اینکه اعضای دوازده نفره بتوانند به طور مستقیم پاسخ همه افراد را بدهند، امکان‌پذیر نیست؛ از این رو دفاتر و اعضای هیئت نظارت مرکزی یا کارشناسان این وظیفه را انجام می‌دهند. این موضوع هم که گاهی اوقات افرادی اعلام می‌کنند به ما چیزی اعلام نشده است یا پاسخ به شکایت، داده نشده است عموماً صحت ندارد و در موارد متعدد وقتی پرونده فرد بررسی شده، مشخص شده است که دعوت شده و با کارشناسان صحبت هم کرده است.
* چرا شورای نگهبان موضوع رد صلاحیت افراد را رسانه‌ای نمی‌کند؟ گاهی اوقات فرد رد صلاحیت شده از شورای نگهبان می‌خواهد که این موضوع رسانه‌ای شود؟
تبصره ماده ۵ قانون نظارت شورای نگهبان بر انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب ۱۳۶۵/۵/۹ می‌گوید: خبر رد صلاحیت به صورت محرمانه به اطلاع داوطلب برسد. بنابراین به دلیل اینکه بحث رد صلاحیت یک امر شخصی است، قانونگذار حرمت افراد را حفظ می‌کند. البته فرد می‌تواند به شورای نگهبان مراجعه و مستندات ردّ صلاحیت را مشاهده کند. در غالب موارد افراد مراجعه کرده‌اند و موارد به آنها اعلام شده است. گاهی اوقات افراد مراجعه نکرده‌اند یا به علت مشغله کاری کارشناسان شورای نگهبان، فرصت نکرده‌اند دلایل را به افراد بگویند.
البته در سال‌های اخیر بنده هر هفته در مجلس حضور دارم و هر نماینده یا فردی که تأیید نشده باشد، مراجعه می‌کند که ما پرونده آنها را می‌بینیم و موضوع را با حضور خودش و حضور کارشناس بررسی می‌کنیم و اگر اطلاعات جدیدی وجود داشته باشد، به پرونده می‌افزاییم که در مراحل بعدی مؤثر هستند. بنابراین در بحث بررسی صلاحیت‌ها، فکر می‌کنم به اندازه کافی بر اساس قانون حرکت کرده‌ایم. اگر یک روز قانون اعلان کند رد صلاحیت داوطلبان به صورت علنی اعلام شود، ما هم به صورت علنی اعلام می‌کنیم.
* احساس نمی‌کنید شورای نگهبان با مصلحت‌اندیشی تصمیم می‌گیرد؟ برای نمونه آقایان میرسلیم، غرضی و هاشمی‌طبا تأیید می‌شوند، اما حاجی‌بابایی، متکی، زاکانی و سعیدی‌کیا احراز صلاحیت نمی‌شوند.
موضوع انتخابات ریاست جمهوری کاملاً متفاوت از مجلس است. در انتخابات ریاست‌جمهوری ردّ صلاحیت صورت نمی‌گیرد؛ بلکه احراز صلاحیت باید صورت گیرد. شورای نگهبان باید هفت رأی یا بالاتر به فردی بدهد که نام‌نویسی کرده و وجود تقوا، امانت، رجل سیاسی، ایرانی‌الاصل و سایر شرایطی که در اصل ۱۱۵ آمده است را احراز کند. بر اساس آن وضعیت افراد بررسی می‌شود. این موضوع که چند نفر نامزد خواهند شد و از چه جناحی هستند، جزء محدودیت‌های شورای نگهبان نیست. مهم آن است که فرد آن شرایط را داشته باشد و در شورای نگهبان رأی بیاورد.
گاهی اوقات، فردی صلاحیت‌ها را دارد، اما در شورای نگهبان به او رأی داده نمی‌شود؛ یعنی ممکن است شش رأی بیاورد و وی نتواند کاندیدا شود. نتیجه آنکه شورای نگهبان به این موضوع توجه نمی‌کند که کاندیدا شش نفر یا هشت نفر باشند یا اینکه تناسب باید بین اصولگرا و اصلاح‌طلب رعایت شود؛ بلکه مهم آن است که کاندیدا طبق موازین قانونی شرایط لازم را داشته باشد.
* فرق انتخابات سال ۱۳۸۸ با دیگر انتخابات تاریخ انقلاب چه بود که جریان سیاسی اصلاحات آن ادعاها را مطرح کردند که به خیانت بزرگ فتنه منجر شد؟
بحث‌های مختلفی وجود دارد. تهدیدات و اقداماتی که از خارج کشور صورت گرفت و ساده‌انگاری‌هایی که در داخل وجود داشت؛ همه اینها دست به دست هم دادند تا کام شیرین مردم تلخ شود و به جمهوریت نظام حمله صورت پذیرد.
شورای نگهبان وظیفه خود را انجام داد و بر روال همیشگی خود حرکت کرد. هیچ تفاوتی بین انتخابات ۸۸، ۸۴ و ۹۲ نبوده است؛ اما در سال ۸۸ عده‌ای با ادعاهای واهی کام مردم را تلخ کردند. شورای نگهبان به هر سه نامزد اعلام کرد با هر امکانی که از طریق قانون وجود دارد، مشکل را حل کنیم. آقای رضایی در جلسات شورا حضور پیدا کرد، نظرات خود را بیان کرد و در نهایت نظرش این بود که صندوق‌های تعدادی از استان‌ها بازشماری شود و بعد از بازشماری چند استان ایشان از نظر خود برگشتند. اما دو کاندیدای دیگر چرا هرگز نیامدند؟ ما پیشنهاد دادیم با حضور هیئت‌های بی‌طرف آرا را بررسی کنیم. یا در چند استان تعرفه‌ها مورد بررسی قرار گیرد، ولی آنها حرف خود را می‌زدند.
گزارش انتخابات موجود است، همه می‌توانند همه مکاتبات شورای نگهبان با سه نامزد و کارهای انجام شده را مطالعه کنند؛ اما دشمن اجازه نداد، افراد داخلی ساده‌لوح از خواب خودشان بیدار شوند و بفهمند که چه ضربه‌ای به مردم و حیثیت نظام زده‌اند و آنچه نباید اتفاق افتاد.
* در بحث انتخابات سال ۸۸ به تازگی فردی که ادعای تقلب داشت در دادگاه حاضر شد و از شما خواست به عنوان شاهد در دادگاه حاضر شوید و شما نپذیرفتید، دلیل چیست؟
من از اینجا که بیرون رفتم ادعای عجیب و غریبی می‌کنم و می‌گویم کره مریخ ۱۰ درجه شمالی منحرف شده و شاهدم آقای فلان کس است. به این ادعای عجیب و غریب نباید خیلی توجه کرد. بسیاری از دوستان همین فرد در سال ۱۳۸۸ اعلام کردند تخلفی صورت نگرفته است و تقلب سیستم انتخاباتی کشور امکان‌پذیر نیست. نماینده آقای موسوی در شورای نگهبان هم نزد رهبر معظم انقلاب گفت: «در کشور ما اصلاً تقلب امکان‌پذیر نیست.»
پس از ۱۰ سال آمار پراکنده از رسانه‌ها گرفتند که تقلب شده و ۸ میلیون رأی جابه‌جا شده است و حالا می‌گویند شورای نگهبان بیاید و اعلام کند. شورای نگهبان قبلاً اعلام کرده است. ضرورت ندارد کدخدایی شهادت بدهد. شهادت را ۱۰ سال پیش دادیم و اسناد و مدارک روشن است. شما باید مدارک متقن و محکمه‌پسند داشته باشید، این ادعای مضحک و کذبی است که ارزش پاسخگویی ندارد، به همین دلیل ما نه شکایت و نه تعقیب کردیم.
* یکی از موضوعاتی که در خانه ملت درباره شفافیت آرای نمایندگان مطرح شد، این بود که این امر در نوع نظارت شورای نگهبان تأثیرگذار است، پاسخ شما چیست؟
گاهی ادعایی که می‌شود، خنده‌دار است. آیا رویه شورای نگهبان در گذشته این بوده است؟ آیا قانون اجازه می‌دهد؟ اصل ۸۶ می‌گوید نمایندگان در قبال آرایی که در مجلس به‌حسب نمایندگی می‌دهند، مصون هستند. نکته دوم طرح‌ها و لوایحی است که نمایندگان از جناح‌های مختلف زیر آن را امضا می‌کنند و منتشر هم می‌شود. آیا شده به نماینده بگوییم چرا زیر فلان طرح را امضا کردی؟ آشکار است و مکتوب، سند هم دارد. این چه حرفی است که اگر آرای ما مشخص شود شورای نگهبان به ما ایراد می‌گیرد و در بررسی صلاحیت‌ها دخالت می‌دهد. اکنون طرح مکتوب که نمایندگان می‌دهند زیرشان امضا دارد و معلوم است چه‌کسانی امضا کردند. آیا شده بگوییم چون شما فلان طرح را امضا کردید، پس صلاحیت شما تأیید نمی‌شود؟
* شورای نگهبان با توجه به وظایف خاصی که دارد، چه نقش و سهمی می‌تواند در وضعیت امروز کشور و کمک به حل مشکلات داشته باشد؟
همه نهادهای جمهوری اسلامی ایران به میزان سهمی که در حوزه حکومت و دولت دارند، مسئول هستند. قوای مقننه، مجریه، قضائیه هر کدام سهمی دارند و شورای نگهبان هم سهمی دارد. شورای نگهبان ابزار حداقلی برای بررسی صلاحیت و نظارت بر انتخابات و بحث انطباق مصوبات دارد. وقتی این ابزارها حداقلی هستند، نمی‌توان انتظار پاسخ و نتیجه حداکثری از آنها داشت.
* به عنوان سخنگوی شورا در پایان بفرمایید آیا به نظر شما شورای نگهبان در عرصه رسانه‌ای خوب عمل می‌کند؟
اگر پاسخ صریح و واقعی بخواهید نه! اما از سال ۱۳۸۴ به بعد در حوزه رسانه شورای نگهبان تحولاتی صورت گرفت. در واقع با در نظر گرفتن سخنگو که بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب انجام گرفت، مسیر کمی تغییر کرد. امروزه در مقایسه با سال‌های دهه هفتاد و به ویژه در دو سال اخیر وضعیت خیلی بهتر شده است؛ اما با نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم، لذا باید تلاش بیشتری انجام گیرد تا اطلاع‌رسانی سریع‌تر و بهتر صورت پذیرد.
انتهای پیام/
