کد خبر: ۵۹۶۰
تاریخ انتشار: ۱۵ تير ۱۳۹۸ - ۰۹:۱۶- 06 July 2019

شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‏ترین نهاد‌های حکومتی به شمار می‌آید. این نهاد شباهت زیادی با بعضی از نهاد‌های حافظ قانون اساسی در تعدادی از کشور‌ها دارد. در قوانین اساسی برخی کشور‌ها نیز نهاد‌هایی به نام «دادگاه قانون اساسی»، «شورای قانون اساسی»، «دیوان قانون اساسی» و نظایر آن پیش بینی شده است که با وجود برخی تفاوت‌ها، از حیث ساختار و نوع مسئولیت‌ها با یکدیگر شباهت‌های فراوانی دارند.

شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است، به گونه‌‌ای که نبودن آن در کنار مجلس قانون‌گذاری، موجب عدم اعتبار مجلس می‏شود. شورای نگهبان وظیفه دارد تمام مصوباتِ مجلس را از حیث عدم مغایرت با موازین اسلامی و قانون اساسی بررسی کرده تا در صورت عدم مغایرت، مصوبه مجلس، صورت قانونی به خود گیرد.

علاوه ‏بر این نقش برجسته، شورای نگهبان مأموریت نظارت بر انتخابات را داشته و مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی نیز به شمار می‏آید. از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود که علت اصلی پیش‌بینی نهاد شورای نگهبان، دو مسئله حراست و نگهبانی از «احکام اسلام» و صیانت از «قانون اساسی» بوده است؛ به همین دلیل از این نهاد به شورای «نگهبان» تعبیر شده است. اصل ۹۱ قانون اساسی در عبارتی کوتاه و گویا به این مطلب اشاره کرده است. در قسمتی از این اصل آمده است:

«به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان ... تشکیل می‌شود....»

پیش‌بینی مسئله «نظارت بر قانون‌گذاری» در حقوق ایران، موضوع جدیدی نیست، بلکه می‌توان گفت که از نظر قدمت، همزاد تدوین اولین قانون اساسی و تولد نهاد قانون‌گذاری در ایران است. اصل ۲ متمم قانون اساسی مشروطه در راستای اطمینان از شرعی بودن کلیه مصوبات مجلس شورای ملی چنین مقرر کرده بود: «مجلس مقدس شورای ملی که به توجه و تأیید حضرت امام عصر عجل‌الله‌فرجه و بذل مرحمت اعلی‌حضرت شاهنشاه اسلام خلّدالله‌سلطانه و مراقبت حجج اسلامیه کثر‌الله‌امثالهم و عامّه ملت ایران تأسیس شده است، باید در هیچ عصری از اعصار، مواد قانونیه آن مخالفتی با قواعد مقدسة اسلام و قوانین موضوعه حضرت خیرالانام صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌ وسلّم نداشته باشد و معیّن است که تشخیص مخالفت قوانین موضوعه با قواعد اسلامیه بر عهدة علمای اعلام ادام‌الله برکات وجودهم بوده و هست؛ لهذا رسماً مقرّر است در هر عصری از اعصار، هیئتی که کم‌تر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فقهای متدینین که مطّلع از مقتضیات زمان هم باشند، به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسلام، بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند؛ پنج نفر از آن‌ها را یا بیش‌تر به مقتضای عصر، اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده، به سِمَت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلسین عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غوررِسی نموده، هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علما در این باب، مُطاع و متّبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجت عصر عجل‌الله  فرجه تغییرپذیر نخواهد بود.»

بدین ترتیب می‌توان گفت اصل مزبور در قانون اساسی مشروطه، که در ادبیات حقوقی و سیاسی به اصل «طراز» معروف است، جلوه‌ای ناقص از شکل تکامل یافته «نهاد شورای نگهبان» بوده است. نوع وظایف و اختیارات شورای نگهبان و اهمیت آن موجب شده است که این نهاد در زمره نهاد‌های بسیار مهم نظام جمهوری اسلامی ایران در آید.

آخرین اخبار

گزارش تصویری مراسم بزرگداشت سالروز تصویب قانون اساسی

کتب صوتی «قانون اساسی» و «محشای قانون اساسی» رونمایی شد و برگزیدگان رقابت شبیه‌سازی شورا معرفی شدند/ دکتر کدخدایی: ترویج قانون اساسی مورد توجه جدی است

سومین دوره رقابت علمی شبیه‌سازی شورای نگهبان به پایان رسید

محور مقاومت پرونده عالم یک قطبی و خاورمیانه جدید را محو کرد/ ضرورت توجه به مشارکت بیشتر در انتخابات به عنوان وظیفه ملی، اسلامی و انقلابی

مراسم بزرگداشت سالروز تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود

گزارش تصویری جلسه شورای نگهبان ۹ آذر ۱۴۰۲

آیت‌الله جنتی: اجرای صحیح قانون اساسی به مطالبه عمومی تبدیل شود

گزارش تصویری جلسه شورای نگهبان ۸ آذر ۱۴۰۲

با زبان هنر معارف اهل بیت را معرفی کنیم

گزارش تصویری جلسه شورای نگهبان ۷ آذر ۱۴۰۲

پربازدید ها

راه‌اندازی "سامانه داوطلب" برای ارتباط بهتر داوطلبان انتخابات مجلس با شورای نگهبان

اطلاعیه شماره ۲ هیات مرکزی نظارت دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی

اطلاعیه شماره ۱ هیات مرکزی نظارت بر انتخابات‌های مجلس شورای اسلامی

آغاز بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های نظارت/ ۵۲۸۸ داوطلب انتخابات مجلس اعتراض کردند

نظر شورای نگهبان درباره آخرین مصوبات مجلس و اساسنامه‌های دولت + جزئیات

توضیحات سخنگوی شورای نگهبان درباره فرآیند‌های انتخابات خبرگان همزمان با آغاز ثبت‌نام‌ها/ مهلت هیات‌های اجرایی انتخابات مجلس ۱۸ آبان پایان می‌یابد/ هزینه‌های انتخاباتی کاندیدا‌های مجلس سقف دارد

دیدار فقها و حقوقدانان شورای نگهبان با رهبر معظم انقلاب

۴ اساسنامه دولتی در شورای نگهبان تایید شد/ پاکدستی و سلامت اقتصادی داوطلبان برای شورای نگهبان مهم است

مراسم ترحیم همسر آیت‌الله جنتی برگزار شد

معترضان به بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های اجرایی چه کنند؟