یادداشت وارده؛
تبلیغات انتخاباتی؛ محدودیت ها و ممنوعیت ها
در قوانین جمهوری اسلامی ایران مواد 62 تا 77 فصل ششم قانون انتخابات ریاست جمهوری چارچوبی حقوقی برای تبلیغات انتخاباتی ترسیم کرده است. دستورالعمل تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری که به نوعی قانون انتخابات را تشریح می کند و بخش هایی از آیین نامه اجرایی قانون انتخابات ریاست جمهوری است که در قالب چهار متغیر مفروض در تبلیغات انتخاباتی به توضیح آنها می پردازیم.
میلاد قطبی
دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی
انتخابات یکی از ارکان اساسی تحقق مردم سالاری در حکومت ها است که به سبب ایجاد شرایط برابر برای شرکت فعالانه مردم در تعیین سرنوشت خود مهم تلقی می‌شود. انتخابات بهترین روشی است که فرصتی فراهم میآورد تا مردم جامعه به مطلوبهای موردنظر خود برسند. اما رسیدن به این مطلوب نیازمند آگاهی است که همراه با تبلیغات نامزدهای تصدی پست مورد نظر همراه می شود و تقریبا یکی از بخش‌های اجتناب‌ناپذیر هر دوره انتخاباتی است که جهت جذب آرا مردم از سوی نامزدهای انتخابات صورت می گیرد. در کشور ما معمولا این تبلیغات با سفرهای انتخاباتی کاندیداها، از چند ماه پیش از نام‌نویسی، به طور غیر رسمی آغاز می‌شود و پس از ثبت نام رسمی کاندیداها و احراز صلاحیت آنها از سوی شورای نگهبان، در یکی دو هفته مانده به انتخابات به اوج خود می‌رسد.
یکی از فرصت های مغتنم که هیچ یک از کاندیداها حاضر به از دست دادن ان نیستند بهره جستن از فضای دانشگاهی کشور و به خصوص دانشجویان است که برای کاندیدا ها بسیار مهم است چرا که دانشگاه ها به عنوان مراکز علمی – تخصصی کشور و محل تجمع کثیری از نخبگان و صاحب نظران در عرصه های گوناگون مورد توجه همگان است و اینکه این قشر چه کسی را تایید می کنند و حاضر می شوند برای کاندیدایی تبلیغات انجام دهند، می تواند برای سایر اقشار ملت الگو باشد.
در واقع این دانشجویان هستند که با فعالیت های انتخاباتی خود تا حدود زیادی جریان سازی انتخاباتی در کشور به راه می اندازند و شور انتخابات را بیشتر می کنند. به این جهات فضای دانشگاهی برای تبلیغات انتخاباتی محلی مورد توجه و خاص است و دلیلی بر سنگینی وظیفه یک دانشجوی بصیر و فعال در عرصه سیاسی است و اوست که به عنوان یک شخصیت دانشگاهی و علمی باید بتواند گزینه اصلح را تشخیص داده و تبلیغ کند اما در این راستا باید ها و نباید هایی است که رعایت انها بسیار پر اهمیت تلقی میگردد. دانشجو باید آگاهانه پا به عرصه تبلیغات انتخاباتی گذاشته و اجازه ندهد که صرفا دستاویزی برای تبلیغات افراد باشد و باید اصول و قواعدی را انتخاب و بر اساس آن عمل کند.
البته دانشجو در این مسیر بایسته ها و ممنوعیت هایی دارد. اینکه دانشجو از روی ایمان و اعتقاد برای شخصی تبلیغ کند، یکی از مهمترین ملاک هاست، دانشجو او نباید صرفا به عنوان ابزاری برای تبلیغ و کسب آراء قرار بگیرد بلکه باید در عرصه تبلیغ طلایه دار باشد و به سایرین اگاهی بخشی کند. او باید با بصیرت کافی وارد عرصه شده و اجازه سوء استفاده از جایگاه خود را به کسی ندهد.
دانشجوی آگاه و فعال در عرصه سیاسی نباید این اجازه را به کسی بدهد که از هیاهوی جوانی و شور انتخاباتی او به نحو منفی استفاده کنند و اساسا تمایز تبلیغات در فضای دانشجویی این است که کاملا عاقلانه و علمی باشد، به این معنی که دانشجوی مطالبه گر باید در تبلیغات انتخاباتی دنبال حقیقت مساله باشد و فریب شایعه ها و سخن پراکنی ها را نخورد. او باید واقعیت را در این عرصه به منسه ظهور بکشاند. او باید حقیقت را تبلیغ کند تا اینکه بهترین انتخاب که همان شخص اصلح است انتخاب گردد و البته این به معنای عدم جواز طرفداری از حزب و گروهی خاص نیست دانشجو آزاد است و می تواند حزبی خاص را انتخاب کند، اما این مسئله نباید باعث این شود که او کورکورانه و بدون در نظر گرفتن رسالتی که دارد این کار را انجام دهد.
دانشجو باید شان فرا حزبی خود را در برخی موارد حفظ کند و در تبلیغات و فعالیت هایی که دارد صرفا به رای آورن کاندیدای مورد علاقه خود فکر نکند و اهمیت اصل انتخابات، حضور حداکثری، آگاه نمودن سایر اقشار و ... را سرلوحه کار خود قرار دهد. تخریب کاندیداها، دروغ پراکنی، برجسته نمایی، بی اخلاقی، هیاهو به پا کردن و جنجال سازی، تعصب بیهوده و قانون گریزی همه از ممنوعیت هایی است که باید در این عرصه رعایت شود.
نکته مهم دیگری که در این مسئله وجود دارد اینکه اگر شخصی به عنوان کاندیدای مورد نظر دانشجو انتخاب شد اولا باید نواقص او را هم پذیرفت و حمایت، صد درصدی نباشد و قاعدتا حمایت عاقلانه و با پشتوانه ی فکری همین گونه است و ثانیا اینکه نباید به هر وسیله متمسک شد تا اینکه کاندیدای مورد نظر خود را تبلیغ کند به هر حال باید اصولی را قبول و طبق ان عمل کند و طبق فرمایش مقام معظم رهبری از اعمال شیوه های ظالمانه در تبلیغ بپرهیزد (۱۳۸۸/۰۶/۲۰) و با نفی سایرین گزینه خود را به اثبات نرساند. همچنین داشتن تحمل سیاسی در این عرصه مهم است و دانشجو باید بتواند سخن مخالف را تحمل کرده و برتابد و به خصوص در فضای دانشجویی که کمی با جوانی و ناپختگی همراه است این مورد را مهم تر جلوه می کند.
بنابراین باید با مطالب مخالف و رقبا با انصاف برخورد کرد نه اینکه برای مقابله دست به تبلیغاتی از نوع جنگ روانی بزند و فضا را مسموم و انتخاب را سخت گرداند و بالاخره اینکه اگر فعالیت های انتخاباتی با پشتوانه فکری، تقوی سیاسی، به دور از احساسات و با قصد اعتلای نظام اسلامی باشد بسیاری از مشکلاتی که هم اکنون وجود دارد حل شده و فضایی کاملا پر شور و سالم خواهیم داشت. در آخر هم اشاره ای مختصر به وضعیت حقوقی تبلیغات انتخاباتی خواهیم داشت:
در قوانین کنونی جمهوری اسلامی ایران منابعی که بتوان از آنها چارچوبی حقوقی برای تبلیغات انتخاباتی ترسیم کرد، مواد 62 تا 77 فصل ششم قانون انتخابات ریاست جمهوری است. دستورالعمل تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری که به نوعی قانون انتخابات را تشریح می کند و بخش هایی از آیین نامه اجرایی قانون انتخابات ریاست جمهوری است که در قالب چهار متغیر مفروض در تبلیغات انتخاباتی به توضیح آنها می پردازیم:
اول. ایجاد فضای مناسب برای نامزدها و احزاب آنها در جهت معرفی خود و برنامه هایشان:
در این بخش در قوانین ایران به زمان شروع و اتمام تبلیغات، مشخص بودن چاپخانه همکار کاندیدا و همچنین الزام به ارسال نسخی از اوراق تبلغاتی به وزارت کشور اشاره شده است که البته در قانون انتخابات مجلس علاوه بر این اینها مواردی از جمله دیوار نویسی و کاروان تبلیغاتی و ... ممنوع اعلام شده است و همچنین بیان شده که اعلام نظر شخصیت ها در تأیید نامزدها به شرطی مجاز است که بدون ذکر عنوان و مسئولیت آنها باشد.
دوم. برابری نسبی در برخورداری از امکانات تبلیغی و ایجاد فرصتهای برابر به وسیله دولت
که فقط به لزوم تشکیل کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات در وزارت کشور، حق استفاده از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به طور مساوی برای همه کاندیدها، منع استفاده از امکانات دولتی برای تبلیغات و ممنوعیت کار تبلیغاتی برای اعضای هیأت های اجرایی اشاره، ممنوعیت تبلیغات در زمان آغاز رای گیری که البته ضمانت اجرایی هم برای نقض این موارد در نظر گرفته شده است و برخی جز جرایم انتخاباتی شناخته شده است.
سوم. پرهیز از تضییع حقوق شهروندان اعم از نامزدها و یا رای دهندگان عادی در اثر فعالیتهای تبلیغاتی
در این بخش هم ممنوعیت الصاق اوراق تبلیغاتی بر روی علایم راهنمایی و رانندگی و تابلوی مدارس و...، ممنوعیت امحاء تبلیغات سایر کاندیدها، ممنوعیت هتک حرمت و حیثیت سایر کاندیدها و حق پاسخگویی به مطالب مخالف صلاح کاندیدها در نشریات و لزوم همکاری نشریات مورد اشاره قرار گرفته است.
چهارم. جلوگیری از اسراف و تبذیر و ممانعت از ایجاد زمینه وابستگی نامزدها و احزاب به باندهای ذی نفوذ مالی یا قدرت های خارجی
می توان گفت تقریبا هیچ قانونی در نظام انتخاباتی ایران دراین زمینه بحثی نکرده و قانونگذار در مورد نظارت مالی بر هزینه های تبلیغات انتخاباتی، دریافت کمک از اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی و ... سکوت کرده است که در صورت لزوم می توان به عمومات سایر قوانین رجوع کرد، البته از قانون احزاب کلیاتی در این زمینه استنباط می شود.
منابع:
------------------
- سخنان مقام معظم رهبری در تاریخ 20/6/1388
- بررسی تطبیقی تبلیغات در نظام انتخاباتی ریاست جمهوری ایران و فرانسه،مجید بزرگمهری، فصلنامه مدرس علوم انسانی،دوره 11، شماره 4، زمستان 1387
-تبلیغات سیاسی، گیتا علی آبادی،مجله هنر هشتم، شماره 24، زمستان 1380
- راهکارهای تبلیغات سیاسی در انتخابات،سهیلا چگینی، مجله رسانه، شماره 76، طمستان 1387
- قانون انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی
منبع: پژوهشکده مجازی حقوق عمومی
لینک کوتاه :
