فراز و فرود مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری؛
انتخابات نهم؛ مشارکت و رقابت در دو مرحله
«انتخابات نهمین دوره ریاست‌جمهوری» طی دو مرحله در ۲۷ خرداد و ۳ تیر سال ۱۳۸۴ ه.ش برگزار شد. در حالی که بازهم با وجود شعار «توسعه سیاسی» طی یک ۸ چهارساله ریاست جمهوری، با رقابت گسترده و کاهش حضور مردم در اولین مرحله انتخابات و سپس شدت رقابت در مرحله دوم مواجه بودیم.
مقدمه: «انتخابات نهمین دوره ریاست‌جمهوری» طی دو مرحله در ۲۷ خرداد و ۳ تیر سال ۱۳۸۴ ه.ش برگزار شد. در حالی که بازهم با وجود شعار «توسعه سیاسی» طی یک ۸ چهارساله ریاست جمهوری، با رقابت گسترده و کاهش حضور مردم در اولین مرحله انتخابات و سپس شدت رقابت در مرحله دوم مواجه بودیم.
فرآیند ورود به رقابت‌ها
دوره دوم ریاست جمهوری آقای خاتمی هم با تکید بر تحقق جامعه مدنی و گذر جامعه از سنت به مدرنیته و تکرار مداوم شعار «مردم‌سالاری» و «توسعه سیاسی» گذشت. اما دولت کمتر به مسائل عمومی جامعه، رونق اقتصادی، اشتغال، مهار تورم و... می‌پرداخت. حاصل این امر، شکست قطعی پروژه توسعه سیاسی، بود. زیرا میزان مشارکت مردمی در انتخابات نهم، بازهم مثل انتخابات هشتم، سیر نزولی داشت.
نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری از جهات مختلف استثنائی بود؛ این انتخابات برای نخستین بار، صحنه رقابت اصلی بین داوطلبان باسابقه طولانی و داوطلبان جوان و تازه‌نفس بود.
برای حضور در انتخابات هشتمین دوره ریاست جمهوری، برای بار دوم، تعداد داوطلبان به رقم نجومی رسید و طی آن ۱۰۱۵ نفر به عنوان داوطلب ثبت نام کردند. بدین ترتیب تعداد ثبت نام کنندگان تقریبا ۲۰۰ نفر افزوده شد. زیرا این تعداد در انتخابات هشتم (۱۳۸۰) ۸۱۴ نفر بود.
آقای هاشمی رفسنجانی که هوادارانش در سال ۱۳۷۵ نتوانسته بودند با تغییر قانون اساسی کرسی ریاست‌جمهوری را برای وی حفظ کنند و کارشان به حمایت از آقای خاتمی در انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶ کشید، منتظر بودند تا کرسی ریاست‌جمهوری مجدداً از خاتمی به هاشمی برگردد. در کنار آقای هاشمی مهدی کروبی از سیاست‌مداران باسابقه نیز وارد صحنه رقابت‌ها شده بود.
بدین ترتیب غیر از هاشمی و کروبی، بقیه داوطلبان، شامل طیف جوان‌تر و جدیدی بودند که اغلب تجربه‌های مدیریتی خود را در دولت‌های هاشمی و خاتمی گذرانده بودند.
شورای نگهبان پس از بررسی پرونده نامزدها، ۶ نامزد شامل آقایان محمود احمدی‌نژاد، محسن رضایی، محمد باقر قالیباف، مهدی کروبی، علی اردشیر لاریجانی، اکبر هاشمی رفسنجانی را واجد صلاحیت ریاست‌جمهوری تشخیص داد. اما وقایع پس از آن منجر به حضور دو نامزد دیگر در صحنه رقابت ها شد.
اما برخی از جریان مدعی افراطی اصلاحات رد صلاحیت نامزد مورد نظر خود را بهانه‌ای برای آشوب یافتند. در این شرایط حدادعادل -رئیس هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی- در نامه‌ای به مقام معظم رهبری، خواستار تجدیدنظر در بررسی صلاحیت کاندیداها شد. در پی این درخواست، مقام معظم رهبری در حکمی حکومتی به دبیر شورای نگهبان نوشتند:
«آیت‌الله جناب آقای جنتی- دبیر محترم شورای نگهبان دامت برکاته
با سلام و تحیت و تشکر از زحمات آن شورای محترم در تلاش برای احراز صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری دوره نهم، با رعایت موازین قانونی در این امر، از آنجا که مطلوب آن است که همه افراد کشور از صاحبان سلایق گوناگون سیاسی، فرصت و مجال حضور در آزمایش بزرگ انتخابات را بیابند لذا به نظر می‌رسد نسبت به اعلام صلاحیت آقایان دکتر مصطفی معین و مهندس مهر علیزاده تجدید نظر صورت گیرد.
والسلام علیکم- سیدعلی خامنه‌ای – ۲ خرداد ۱۳۸۴»
به دنبال نامه مقام معظم رهبری به شورای نگهبان، این شورا به معظم له این گونه پاسخ داد:
«پس از وصول نامه جنابعالی جلسه فوق‌العاده شورای نگهبان جهت تجدیدنظر تشکیل گردید و از آنجا که حضرتعالی مطلوب را آن دانسته‌اید که همه افراد کشور از صاحبان سلایق گوناگون سیاسی، فرصت و مجال حضور در آزمایش بزرگ انتخابات را بیابند، در امتثال نظر ولایی آن مقام شریف، صلاحیت آقایان مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده اعلام می‌گردد.»
بدین ترتیب ۸ نفر وارد رقابت تبلیغاتی برای حضور در روز یدی‌گیری شدند. اما اندکی پیش از رای‌گیری، محسن رضایی انصراف خود را از نامزدی اعلام کرد و تعداد داوطلبان نهائی به ۷ نامزد رسید.
نتایج انتخابات
در این انتخابات، تعداد واجدان شرایط رأی دادن ۴۶ میلیون و ۷۸۶ هزار و ۴۱۸ نفر بود. از این تعداد ۲۹ میلیون و ۳۶۲ هزار و ۸۶۱ نفر (نزدیک به ۶۳ درصد واجدان شرایط) آرای خود را به صندوق‌ها ریختند. اما هیچ یک از داوطلبان نتوانستند به کسب نصف به علاوه یک آرا، شوند. تعداد و درصد آرای نامزدها به شرح زیر بود:
۱- هاشمی رفسنجانی: ۶ میلیون و ۱۵۹ هزار و ۴۵۳ رای ( 21/01 درصد آرای مأخوذه)
۲ - احمدی‌نژاد: ۵ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۳۵۴ رای ( 19/48 درصد آرای مأخوذه)
۳ – کروبی: ۵ میلیون و ۶۶ هزار و ۳۱۶ رای ( 17/28 درصد آرای مأخوذه)
۴ – قالیباف: ۴ میلیون و ۷۵ هزار و ۱۸۹ رای ( 13/90 درصد آرای مأخوذه)
۵ – معین: ۴ میلیون و ۵۴ هزار و ۳۰۴ رای ( 13/83 درصد آرای مأخوذه)
۶ – لاریجانی: ۱ میلیون و ۷۴۰ هزار و ۱۶۳ رای ( 5/94 درصد آرای مأخوذه)
۷ – مهرعلیزاده: ۱ میلیون و۲۸۹ هزار و۳۲۳ رای ( ۴/۴ درصد آرای مأخوذه)
در مرحله دوم انتخابات که سوم تیرماه ۱۳۸۴ برگزار شد، حدود ۲۸ میلیون نفر آرای خود را به صندوق انداختند. در نتیجه این انتخابات آقای محمود احمدی‌نژاد با کسب حدود ۱۷ میلیون و ۲۵۰ هزار رای (حدود ۶۲ درصد آرای مأخوذه) به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. رقیب او آقای هاشمی ۱۰ میلیون و ۴۶ هزار و ۷۰۱ رأی (حدود ۳۶ درصد آراء) را کسب کرد.
تحلیل نتایج آراء
انتخابات نهمین دوره ریاست‌جمهوری، نخستین انتخاباتی بود که به دور دوم کشیده می‌شد. در این انتخابات تعداد واجدان شرایط رأی ۴۶ میلیون و ۷۸۶ هزار و ۴۱۸ نفر بود که از این تعداد ۲۹ میلیون و ۳۶۲ هزار و ۸۶۱ نفر (نزدیک به ۶۳ درصد واجدان شرایط) آرای خود را به صندوق‌ها ریختند.
بدین ترتیب میزان مشارکت رد این انتخابات، بازهم نسبت به انتخابات هفتم (۱۳۷۶) و هشتم (۱۳۸۰) سیر نزولی خود را ادامه داد. در انتخابات هفتم مشارکت بالاتر از ۷۹ درصد بود که در انتخابات هشتم با کاهش ۱۳ درصدی به کمتر ۶۷ درصد و در انتخابات نهم با کاهش بیشتر از ۴ درصدی به کمتر از ۶۳ درصد رسید.
تعداد آرای مأخوذه در انتخابات مرحله دوم (سوم تیر ۱۳۸۴) به عدد ۲۷ میلیون و ۹۵۸ هزار و ۹۳۱ (حدود ۵۹ درصد) رسید و بدین ترتیب میزان مشارکت همانند دوره آقای هاشمی به باشگاه ۵۰ درصدی‌ها، تنزل پیدا کرد. البته افت محسوس ۴ درصدی آرا، طی یک هفته در دو مرحله انتخابات ۱۳۸۴، حاکی از ناامیدی تعداد اندکی از رأی دهندگان به دلیل حذف داوطلب مورد نظرشان از صحنه رقابت ها بود که به نوعی طبیعی به نظر می‌رسد.
طی دو مرحله انتخابات، صحنه رقابت از گستردگی بین ۷ داوطلب، ناگهان به فشردگی شدید و رقابت بین دو داوطلب نهائی، منتهی شد. بدین ترتیب با وجود شدت رقابت احمدی‌نژاد و هاشمی در دور دوم انتخابات، کاهش مشارکت تنها به میزان ۴ درصد، قابل توجه بود. اگر این شدت رقابت نبود با توجه به حذف ناگهانی ۵ داوطلب دیگر از صحنه رقابت‌ها، انتظار کاهش بیشتر میزان مشارکت طبیعی بود. عدم این اتفاق، ناشی از هماورد تبلیغاتی پرشور دو داوطلب در میان پایگاه‌های اجتماعی آنان بود.
نکته قابل توجه دیگر که در مقایسه دو مرحله انتخابات می توان گفت، پرش ناگهانی تعداد آرای احمدی‌نژاد طی یک هفته و افت شدید آرای آقای هاشمی در همان مدت بود. آرای احمدی‌نژاد در مرحله اول انتخابات از ۵ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۳۵۴ عدد ( 19/48 درصد آرای مأخوذه) ناگهان به فراتر از ۱۷ میلیون و ۲۵۰ هزار رای (حدود ۶۲ درصد آرای مأخوذه) رسید. به بیان دیگر درصد آرای او با صعودی ۴۲ درصدی، از حدود ۲۰ درصد به ۶۲ درصد اوج گرفت.
در مقابل آرای آقای هاشمی از ۶ میلیون و ۱۵۹ هزار و ۴۵۳ رای (21/01 درصد آرای مأخوذه) در مرحله اول به ۱۰ میلیون و ۴۶ هزار و ۷۰۱ رأی (حدود ۳۶ درصد آراء) رسید. یعنی رشد آرای او تنها ۱۵ درصد بود. بدین ترتیب با حذف ۵ رقیب از صحنه مرحله دوم انتخابات، احمدی‌نژاد ۴۲ درصد ولی هاشمی ۱۵ درصد آرای دیگر داوطلبان را به سوی خود جذب کرد.
مقام معظم رهبری در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد فرمودند: «... دشمنان ... هرچه توانستند، تلاش کردند شاید انتخابات را بی‌رونق کنند... آخرینِ آنها حرکت گستاخانه و البته ابلهانه رئیس‌جمهور امریکا بود که روز قبل از انتخابات به مردم ما صریحاً توصیه کرد که در انتخابات شرکت نکنند! ملت ما استقلال خود، هوشمندی خود، شجاعت خود، دلسوزی و پایبندی خود به منافع ملی را در این نوبت هم مثل نوبت‌های دیگر نشان داد... سردمداران استکبار جهانی بعد از انتخابات هم از تخریب وجهه انتخابات ایران دست برنداشتند. یک مسؤول امریکایی گفت ما دمکراسی ایران را قبول نداریم! این‌گونه صدور تصمیم درباره ملتها، خوی استکباریِ ناپسند و پلیدی است... ملت ایران هم دمکراسی آنها را قبول ندارد. دمکراسی‌یی که پول سرمایه‌داران صهیونیست حرف اول را در آن می‌زند، چه افتخاری می‌تواند داشته باشد؟ ... دمکراسی حقیقی، مردم‌سالاریِ برخاسته‌ی از دین و ایمان است... رئیس‌جمهوری که با چنین آرائی سر کار می‌آید، وامدار هیچ کس جز خدا و مردم نیست؛ این معنای مردم‌سالاری است.»
منبع:خبرگزاری ایرنا
لینک کوتاه :
