فراز و فرود مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری؛
انتخابات ششم؛ مشارکت و محبوبیت کمتر با رقابت بیشتر
«انتخابات ششمین دوره ریاست‌جمهوری» در ۲۱ خرداد سال ۱۳۷۲ ه.ش برگزار شد.دراین انتخابات شاهد پائین ترین میزان مشارکت مردمی، کمترین میزان محبویت فرد منتخب والبته شدت نسبی رقابت انتخاباتی بودیم.
مقدمه: «انتخابات ششمین دوره ریاست‌جمهوری» در ۲۱ خرداد سال ۱۳۷۲ ه.ش برگزار شد.دراین انتخابات شاهد پائین ترین میزان مشارکت مردمی، کمترین میزان محبویت فرد منتخب والبته شدت نسبی رقابت انتخاباتی بودیم.
در این انتخابات مانند انتخابات چهارم، رئیس جمهور (آقای هاشمی)، پس از یک دوره چهارساله مجدداً خود را در معرض آرای ملت قرار داد تا برای چهار سال دیگر ریاست قوه مجریه را برعهده گیرد.
فرآیند ورود به رقابت‌ها
طی اولین دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی با وجود بازسازی مناطق جنگ زده، دولت به برخی آرمان‌های انقلاب اسلامی و حضرت امام خمینی (ره) مانند«استکبار ستیزی»، «عدالت»، «ساده زیستی مسئولان»، «تقوا»، «پاکدستی دولتمردان»، توجه به محرومان و مستضعفان و... کم اعتنایی کرد. همین امر، زمینه افزایش فاصله طبقاتی، افزایش شدید گرانی، افزایش فاصله مسئولان با مردم، افزایش فساد، و اسراف و تبذیر دولتمردان را مهیا ساخت.
این در حالی بود که حضرت آیت الله خامنه‌ای در حکم نخستین دوره ریاست جمهوری آقای هاشمی از وی و همکارانش خواسته بودند با «رعایت تقوی و تداوم یاد خدا» با مردم و بخصوص قشرهای ضعیف و محروم که «صاحبان انقلاب و سربازان همیشه در صحنه» می باشند، «حسن سلوک» داشته باشد .و «... سازندگی کشور را در کنار تأمین روحیه انقلابی در مردم و حفظ همان صلابت و چهره باعظمت و هیبت انقلاب» ببینند. تا بتوان نظام جمهوری اسلامی را به عنوان یک «الگو و تجربه مطلوب» به دنیا ارایه داد.
با این وصف دولت نخست آقای هاشمی رو به پایان بود که انتخابات ششمین دوره ریاست‌جمهوری در ۲۱ خرداد ۱۳۷۲، برگزار گردید.
برای رقابت در این انتخابات، ۱۲۸ نفر به عنوان داوطلب ثبت نام کردند. از چهره‌های شاخص و منتقد این انتخابات عزت الله سحابی از افراد نزدیک به گروهک نهضت آزادی بود که بعدها ائتلافی با عنوان ملی - مذهبی را تأسیس کرد. شورای نگهبان پس از بررسی پرونده داوطلبان چهار نفر شامل آقایان احمد توکلی، عبدالله جعفر علی جاسبی، رجبعلی طاهری و اکبر هاشمی رفسنجانی را واجد صلاحیت تشخیص داد.
نتایج انتخابات
برای حضور در این انتخابات ۳۳ میلیون و ۱۵۶ هزار و ۵۵ نفر واجد شرایط رای دادن بودند که از این تعداد ۱۶ میلیون و ۷۹۶ هزار و ۷۸۷ نفر (معادل 50/66 درصد واجدان شرایط) رای خود را به صندوق انداختند.
در نتیجه این انتخابات آقای هاشمی با کسب حدود ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار رای (معادل ۶۳ درصد آرای شرکت کنندگان) برای بار دوم به عنوان رئیس جمهور برگزیده شد.
آقای احمد توکلی، مهم‌ترین رقیب آقای هاشمی نیز حدود ۴ میلیون رای کسب کرد.
تحلیل نتایج آراء
میزان مشارکت مردم و کاهش آرای آقای هاشمی در ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری معنای خاصی داشت. در حالی که تعداد واجدان شرایط رأی دادن در مقایسه با انتخابات پنجم (سال ۱۳۶۸) بیش از سه میلیون نفر افزایش یافته بود، اما میزان مشارکت مردم تغییر محسوسی نداشت و در انتخابات ششم (۱۳۷۲) تنها حدود ۳۰۰ هزار رأی بیش از انتخابات پنجم (۱۳۶۸)، به صندوق‌ها ریخته شده بود.
مقایسه درصد مشارکت در دو انتخابات نیز از کاهش میزان مشارکت حکایت داشت. در انتخابات پنجم (۱۳۶۸) از ۳۰ میلیون و ۱۳۹ هزار و ۵۹۸ نفر واجد شرایط رای دادن، ۱۶ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۶۷۷ نفر معادل حدود 54/59 درصد واجدان شرایط رأی دادن شرکت کرده بودند. اما در انتخابات ششم (۱۳۷۲) از ۳۳ میلیون و ۱۵۶ هزار و ۵۵ نفر واجد شرایط رای دادن، تعداد آراء به ۱۶ میلیون و ۷۹۶ هزار و ۷۸۷ نفر (معادل 50/66 درصد واجدان شرایط) رای رسید. به بیان دیگر درصد مشارکت بازهم افول کرد و نسبت به دوره قبل حدود ۴ درصد کاهش یافت.
از این رو، اولین دوره ریاست جمهوری آقای هاشمی با افت شدید مشارکت آغاز شد و با کاهش شدیدتر مشارکت پایان یافت. مشارکت ۰ درصدی مردم در انتخابات ریاست جمهوری، تاکنون در بین انتخابات ۱۰ دوره ریاست جمهوری در ایران سابقه نداشته است.
تفاوت آرای رئیس جمهور منتخب (آقای هاشمی) با رقیب اصلی در مقایسه با دوره پنجم نیز مشهود بود. در انتخابات دوره پنجم (سال ۱۳۶۸)آقای هاشمی ۱۵ میلیون و ۵۳۷ هزار رأی و رقیب او آقای شیبانی اندکی بیش از ۲۳۶ هزار رأی کسب کرده بود. بدین ترتیب رئیس جمهور منتخب با کسب آرای حدود ۹۴ درصد مردم شرکت در انتخابات، نصاب محبوبیت قابل اعتنائی داشت.
اما در انتخابات ششم (۱۳۸۲) آرای آقای هاشمی بیش از ۵ میلیون کاهش یافته و رقیب اصلی آقای توکلی، حدود ۴ میلیون رای کسب کرد. بدین ترتیب رئیس جمهور منتخب با کاهش شدید محبوبیت حتی در بین رأی دهندگان ۵۰ درصدی مواجه شده بود.
مقایسه میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره ششم با انتخابات مجلس چهارم که حدود یک سال قبل برگزار شده بود هم معنا دار بود. در حالی که در انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک به ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر به صندوق‌ها ریخته شد، پیش از آن در انتخابات مجلس چهارم نزدیک به ۱۸ میلیون و ۸۰۰ هزار رای به صندوق‌ها ریخته شد. به بیان دیگر، مردم گرچه به آقای هاشمی دوباره رای دادند اما با کاهش مشارکت در انتخابات حتی نسبت به انتخابات مجلس چهارم، یک «نه» قابل توجه هم به او گفته بودند.
از آنجائی که احمد توکلی در روزهای پایانی ثبت نام داوطلبان ، تصمیم گرفت وارد صحنه رقابت‌ها شود، می توان حدس زد که با ورود به هنگام به صحنه و استفاده بیشتر از فرصت‌های تبلیغاتی، می‌توانست رقیبی جدی تر برای هاشمی باشد. این احتمال را از منظری دیگر هم می‌توان مطرح کرد.شاید اگر آقای توکلی هم وارد صحنه رقابت‌ها نمی‌شد، میزان مشارکت مردمی در انتخابات بسیار پائین تر از این می بود وکاهش شدیدتر مشرکت مردمی و افول آن از مرز ۵۰ درصدی واجدان شرایط رآی دادن، می‌توانست یا ایجاد چالش جدی برای «جمهوریت» حتی زمینه حمایت مردمی زا «اسلامیت» نظام را هم مشکوک جلوه دهد. از آنجائی که آقایان طاهری و جاسبی، انگیزه جدی برای رقابت با هاشمی نداشتند و به نظر می‌رسید تنها برای بدرقه آقای هاشمی به صحنه انتخابات آمده بودند، ورود آقای توکلی به صحنه و ایجاد یک رقابت نسبی در انتخابات و ایجاد ظرفیت مشارکت بیشتر مردم در انتخابات، بسیار مغتنم بود.
مسئولین مراقب کارهای خود باشند
درباره همین کاهش مشارکت مردم، رهبر معظم انقلاب در ۲۶ خرداد همان سال، در دیدار جمع زیادی از فضلا ، روحانیون و ائمه جماعات با ایشان، فرمودند: «مسئولین باید مراقب کارهای خود باشند و آنجا که حاصل کار خود را در جهت منافع مردم فداکار و عزیز ایران نمی‌بینند به اصلاح امور خود بپردازند. گزینش انسانهای پاک، امین، دلسوز، صمیمی و مردم دوست که مسئولیت خدمتگزاری مردم را بدون طمع‌ورزی به لذائذ دنیایی بپذیرند، باید در سرلوحه کارهای مسئولین قرار گیرد. در جمهوری اسلامی مسئولین باید یک زندگی معمولی داشته باشند و از بسیاری لذائذ و تَمَتُّعات چشم پوشی کنند.»
بیاناتی که در ادامه در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری تکمیل‌تر شد. رهبر معظم انقلاب در حکم دومین دوره ریاست‌جمهوری آقای هاشمی مرقوم فرمودند: «این فرصت را مغتنم شمرده، رئیس جمهور محترم و برادر گرامی خود را به آنچه توصیه همه انبیا و اولیای مؤمنین است توصیه می کنم؛ یعنی رعایت تقوا و بی‌اعتنایی به زخارف دنیا و دوام ذکر الهی و اعتماد به قدرت حضرت احدیّت و ناچیز شمردن قدرت خود و همه قدرتمندان مادّی در برابر قدرت کامله الهی، و مهربانی با بندگان خدا و حُسنِ سلوک با مردم؛ بخصوص قشرهای ضعیف که نیروهای همیشه در صحنه انقلاب و صمیمی‌ترین یاران آنانند و حفظ موضع مستحکم همیشگی خود در برابر دشمنان و مخالفان و بدخواهان، و نیز به گزینش همکاران و مدیرانی که این معیارها را در آنان بازشناخته و ثبات قدم، استحکام روحیه و استقامت فکر آنان را آزموده باشند.»
همچنین طی بیاناتی در مراسم تنفیذ این حکم تصریح کردند: «...در نظام اسلامی... خطر رسوخ و نفوذ فساد، جدّی و فلج کننده است. واقعاً فلج کننده است! ... فساد مالی، فساد کاری، قرارهای نامشروع و ناموجّه... بنده بارها به مسؤولین... عرض کرده‌ام: مردم فلان شهر یا فلان روستای دورافتاده کشور، نظام را در چهره همان بخشدار یا رئیس پاسگاه نیروی انتظامی یا آن مسؤول مربوطه مشاهده می‌کنند... اگر او سالم باشد، امین باشد، مردمدار و دلسوز باشد، نشانِ این است که کلّ تشکیلات دولت این‌گونه است... این توصیه را مؤکّد می‌کنم که ... یکایک مسؤولین... را... با معیارهای الهی انتخاب کنید: کاردان، لایق، متدیّن، پاک و آراسته به خصوصیاتی که برای یک مدیر لازم است... معنی ندارد که یک نفر پای خود را بگذارد روی دوش مأمورین دولتی و با ترفند و خدای ناکرده با اِعمال روشهای غلط، امتیاز بگیرد، رشدی افسانه‌ای بکند و بعد بگوید: «آقا، من ثروت را خودم به دست آورده‌ام.»... ثروتی که بر پایه صحیحی نیست، از اصل نامشروع است...»
«...این اقتصاد، این فرهنگ و سیاست استقلال که پایه و مبنای سیاست نظام جمهوری اسلامی است، شعار اصلی ماست. استقلال کامل، در همه جهت، یعنی زور و زورگویی را از هیچ کس قبول نکردن؛ مسائل جهانی را طبق معیارهای خود حل کردن و راهِ آن را پیمودن.»
منبع: خبرگزاری ایرنا
لینک کوتاه :
