احکامی که حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری برای روسای جمهوری صادر کرده‌اند، ضمن آشنائی بیشتر با تاریخ، دغدغه‌های اساسی رهبری نظام از رئیس قوه مجریه را نمایان می‌سازد ومی تواند در آستانه انتخابات ریاست جمهوری راهگشا باشد. در این بخش به بازخوانی حکم آقای بازرگان برای تصدی دولت موقت می پردازیم.
اشاره: احکامی که حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری برای روسای جمهوری صادر کرده‌اند، ضمن آشنائی بیشتر با تاریخ، دغدغه‌های اساسی رهبری نظام از رئیس قوه مجریه را نمایان می‌سازد ومی تواند در آستانه انتخابات ریاست جمهوری راهگشا باشد. در این بخش به بازخوانی حکم آقای بازرگان برای تصدی دولت موقت می پردازیم.
زمان و مکان
دولت موقت، پس از «رهبری امام خمینی(ره)» و «شورای انقلاب» سومین نهادی بود که در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی به پیشنهاد شورای انقلاب و با حکم حضرت امام خمینی(ره)، برای نظام نوپا تأسیس گردید.
حکم آقای بازرگان برای تشکیل دولت موقت، سه روز پس از بازگشت حضرت امام خمینی(ره) به میهن، در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷ (مصادف با ۶ ربیع الاول ۱۳۹۹) در مدرسه رفاه، صادر گردید. این در شرایطی بود که شاپور بختیار، نخست وزیر منصوب رژیم شاه در مصدر قدرت بود و تا فروپاشی قطعی رژیم طاغوت در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، هفت روز مانده بود. حضرت امام خمینی(ره) در بدو ورود به کشور طی سخنان مبسوطی در بهشت زهرا(س)، ضمن تصریح بر اینکه کابینه بختیار غیر قانونی و محصول رژیم جعلی پهلوی است، وعده تشکیل دولت موقت را به مردم اعلام کردند.
متن حکم را آقای هاشمی رفسنجانی در حضور خبرنگاران داخلی و خارجی قرائت کرد. همزمان ترجمه انگلیسی حکم را ابراهیم یزدی برای خبرنگاران خارجی می خواند.
متن حکم
متن حکم تشکیل دولت موقت که در جلد ششم صحیفه امام (ره) صفحات ۵۵- ۵۴ درج شده به شرح زیر می باشد:
«بسم اللَّه الرحمن الرحیم.
۶ ربیع الاول ۱۳۹۹.
جناب آقای مهندس مهدی بازرگان.
بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حَسَب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم و تظاهرات وسیع و متعدد در سراسر ایران نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است، و به موجب اعتمادی که به ایمان راسخ شما به مکتب مقدس اسلام و اطلاعی که از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط حزبی و بستگی به گروهی خاص، مأمور تشکیل دولت موقت مینمایم تا ترتیب اداره امور مملکت و خصوصاً انجام رفراندم و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی و تشکیل مجلس مؤسسان از منتخبین مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید و انتخاب مجلس نمایندگان ملت بر طبق قانون اساسی جدید را بدهید.
مقتضی است که اعضای دولت موقت را هر چه زودتر با توجه به شرایطی که مشخص نمودهام تعیین و معرفی نمایید.
کارمندان دولت و ارتش و افراد ملت با دولت موقت شما همکاری کامل نموده و رعایت انضباط را برای وصول به اهداف مقدس انقلاب و سامان یافتن امور کشور خواهند نمود.
موفقیت شما و دولت موقت را در این مرحله حساس تاریخی از خداوند متعال مسئلت مینمایم.
روح اللَّه الموسوی الخمینی.»
بررسی اجمالی
حضرت امام خمینی (ره)، تصریح می کنند که آقای بازرگان را «بنا به پیشنهاد شورای انقلاب» بدین سمت منصوب می کنند تا ضمن «اداره امور مملکت»، « بدون در نظر گرفتن روابط حزبی و بستگی به گروهی خاص» مأموریت خطیر نظام سازی برای دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی را انجام دهد.
بدین ترتیب مهمترین مسئولیت اصلی آقای بازرگان و دولت موقت، «انجام رفراندم درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی» و «تشکیل مجلس منتخب مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید» عنوان کردند.
کابینه آقای بازرگان، از ابتدا شاهد تسلط «روابط حزبی و گروهی» بود به طوری که تمام اعضای آن به خصوص اعضای دو گروه «نهضت آزادی» و «جبهه ملی» و دارای گرایش لیبرال و متمایل به آمریکا بودند.
به علاوه برخی از آنان صریحاً با تأسیس «جمهوری اسلامی» مخالفت نموده و از ترکیبات دیگری همچون «جمهوری دموکراتیک اسلامی» دفاع می‌کردند، این در حالی بود که در حکم آقای بازرگان از مأموریت های وی «انجام رفراندم درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی» بود. مخالفت برخی از اعضای کابینه موقت در جریان بررسی پیش نویس قانون اساسی با «اصل ولایت فقیه» هم بسیار جدی بود.
تعدادی از اعضای کابینه موقت در طی ماههای بعد از تشکیل آن، به طور متولی استعفا می دادند. با این وصف، مجموعه دولت موقت هم تنها ۱۰ ماه دوام آورد و در ۱۵ آبان ۱۳۵۸، پس از فتح لانه جاسوسی استعفا داد. و دیگر توان ادامه کار برای برگزاری «همه پرسی قانون اساسی» و «انتخابات اولین دوره ریاست جمهوری» و «اولین دوره مجلس» را در خود ندید. مهمترین علت استعفای کابینه موقت فرار به جلوی برخی از اعضای آن، در آستانه افشای ارتباط آنها با آمریکا در پی افشای اسناد لانه جاسوسی بود.
منبع: خبرگزاری ایرنا