نظرات استدلالی شورای نگهبان در بررسی لایحه عضویت ایران در اتحادیه تأیید صلاحیت آزمایشگاهی
نظرات استدلالی شورای نگهبان درباره لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی منتشر شد.
مرحله اول:جلسه 15/8/ 1387 شورای نگهبان
مرحله دوم: آذرماه 1387 شورای نگهبان
مرحله سوم: جلسه 18/8/1390 شورای نگهبان
مرحله چهارم: جلسه 30/9/1390 شورای نگهبان
لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی
1- مقدمه
لایحه «عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی» که بنا به پیشنهاد معاونت حقوقی و امور مجلس رئیس جمهور به هیأت وزیران ارائه شده بود، در تاریخ 15/2/1387 در این هیأت به تصویب رسید و برای طی تشریفات قانونی و تصویب در مجلس شورای اسلامی به این نهاد ارسال شد. در مقدمه توجیهی این لایحه آمده است: به منظور گسترش حضور فعال جمهوری اسلامی ایران در سازمان ها و مجامع بین المللی و بهره گیری از آن در جهت تأمین منافع ملی و تحقق هر چه بیشتر همگرایی منطقه ای و بین المللی در راستای اصول و اهداف استراتژیک سیاست خارجی کشور و بهره گیری از آخرین دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی، این لایحه برای طی مراحل قانونی به مجلس شورای اسلامی تقدیم می-شود. این لایحه، در مجلس شورای اسلامی برای بررسی به صورت یک شوری در تاریخ 22/5/1387 به کمیسیون صنایع و معادن به عنوان کمیسیون اصلی ارجاع شد که کمیسیون مزبور آن را در جلسه 18/6/1387 پس از بحث و بررسی با اصلاحاتی به تصویب رساند. مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ 8/8/1387، مصوبه مزبور را با اصلاحاتی تصویب و برای طی مراحل قانونی مقرر در اصل 94 قانون اساسی به شورای نگهبان ارسال کرد.
اما از آنجا که متن ارسالی به شورای نگهبان، فاقد کنوانسیون (اساسنامه) موجد اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی بود، شورای نگهبان با اعلام عدم امکان اظهارنظر نسبت به آن، مصوبه را به مجلس بازگرداند. رئیس مجلس در تاریخ 27/8/1387 طی نامه ای به شورای نگهبان، اساسنامه اتحادیه مزبور را برای شورا ارسال کرد. شورای نگهبان پس از بررسی مصوبه، علاوه بر اعلام مغایرت این مصوبه با اصل 80 قانون اساسی، طریقه تصویب این لایحه در مجلس از جهت رعایت یا عدم رعایت تشریفات قانونی را نیز دارای ابهام دانست و برای رفع مغایرت و ابهام به مجلس برگشت داد.
کمیسیون صنایع و معادن مجلس برای رفع ایرادهای شورای نگهبان با تشکیل جلسه در 25/5/1390 اصلاحات لازم را در مصوبه انجام داد که در جلسه علنی مجلس مورخ 8/8/1390 به تصویب نمایندگان رسید. پس از وصول مصوبه به شورای نگهبان، این شورا در جلسه 18/8/1390 پس از بررسی مصوبه، یکی از مواد اساسنامه را با اصل 77 قانون اساسی مغایر دانست و نظر خود را طی نامه شماره 44472/30/90 مورخ 19/8/1390 به مجلس شورای اسلامی اعلام کرد. در بررسی مجدّد این لایحه، کمیسیون صنایع و معادن برای تأمین نظر شورای نگهبان با تشکیل جلسه در تاریخ 6/9/1390، اصلاحات لازم را در مصوبه اعمال کرد که این اصلاحات در تاریخ 22/9/1390 به تصویب نمایندگان مجلس نیز رسید. در آخرین مرحلة بررسی، شورای نگهبان در جلسه مورخ 30/9/1390 خود، اصلاحات صورت گرفته در مصوبه را رافع ایرادهای شورا دانست و عدم مغایرت مصوبه با قانون اساسی و موازین شرع را طی نامة شمارة 44871/30/90 مورخ 1/10/1390 به مجلس شورای اسلامی اعلام کرد.
2- بحث و بررسی شورای نگهبان پیرامون لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1387 مجلس شورای اسلامی (مرحله اول)
2-1- ماده واحده
"ماده واحده- به دولت اجازه داده می شود در «اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی» عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام نماید. تعیین و تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت بر عهده دولت است."
2-1-1- نظرات استدلالی
2-1-1-1- دیدگاه مغایرت
الف) با توجه به اینکه تصویب عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مستلزم تصویب و پذیرش کنوانسیون (اساسنامه) موجد این اتحادیه می باشد، و از آنجا که متن مزبور به ضمیمه ماده واحده به شورا ارسال نگردیده است، این مصوبه قابلیت بررسی در شورای نگهبان را ندارد.
ب) مشخص نیست که متن مورد اشاره در این ماده واحده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است یا خیر؟ بنابراین اظهارنظر در خصوص این مصوبه، از این حیث نیز امکان پذیر نیست.
2-1-2- نظر شورای نگهبان
نظر به اینکه تصویب عضویت در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مستلزم تصویب و پذیرش کنوانسیون موجد این اتحادیه (اساسنامه) می باشد و از آنجا که متن مزبور ضمیمه ماده واحده به این شورا ارسال نگردیده است، مضافاً به اینکه مشخص نمی باشد که متن مورد اشاره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است یا خیر؟ بنابراین اظهارنظر در خصوص مورد ممکن نبوده، پس از دریافت کنوانسیون موجد (اساسنامه) مصوب اظهارنظر خواهد شد.
3- بحث و بررسی شورای نگهبان پیرامون لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1387 مجلس شورای اسلامی (مرحله دوم)
3-1- ماده واحده
"ماده واحده- به دولت اجازه داده می شود در «اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی» عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام نماید. تعیین و تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت بر عهده دولت است."
[رئیس مجلس شورای اسلامی در تاریخ 27/8/87 با ارسال نامه ای به دبیر محترم شورای نگهبان، اعلام می دارد: «عطف به نامه شماره 29084/30/87 مورخ 19/8/1387 و پیرو نامه شماره 45013/170 مورخ 12/8/1387 به پیوست ضمائم لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین-المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی جهت بررسی و اظهارنظر ارسال می گردد.»]
3-1-1- نظرات استدلالی
الف) با توجه به اینکه بر اساس اصل 80 قانون اساسی تمامی وام ها و کمک های بلاعوض داخلی و خارجی از طرف دولت، باید به تصویب مجلس برسد، می باید جزئیات مساعدت و کمک دولت به این اتحادیه، به تصویب مجلس برسد، نه اینکه اجازه کلّی به دولت داده شود، تا به هر نحو، اقدام نماید. بر این اساس، اطلاق عبارت «کمک» که شامل وام و کمک مالی بلاعوض نیز می شود، مغایر با قانون اساسی است.
ب) مشخص نیست متنی که از سوی مجلس به شورای نگهبان ارسال شده است، به تصویب مجلس رسیده است یا خیر؛ چه آنکه ضمائم ارسالی در اوراق رسمی مجلس شورای اسلامی چاپ نشده و به امضاء رئیس مجلس نیز نرسیده است. به همین دلیل، نمی توان این اساسنامه را مصوبه مجلس تلقی کرد و اظهارنظر در مورد آن ممکن نیست.
ج) مستفاد از اصول 77 و 125 قانون اساسی، آنچه که باید به تصویب مجلس برسد، متن و محتوای معاهده و موافقتنامه است، و نه صرف اجازه الحاق دولت به آن. به همین دلیل، متن ارسالی به لحاظ عدم رعایت تشریفات تصویب مقرر در اصول مزبور، مغایر با قانون اساسی است.
د) تصویب کلّی یک لایحه، بدون ورود در جزئیات، مصوبه مجلس تلقی نمی شود و از این نظر، شورای نگهبان قادر به اظهارنظر درباره آن نیست.
3-1-2- نظر شورای نگهبان
- نظر به اینکه طبق اصل 80 قانون اساسی، پرداخت کمک در هر مورد باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، لذا متن ماده واحده از این جهت مغایر اصل مذکور شناخته شد.
- لازم به تذکر است چون ضمیمه ارسالی لایحه در اوراق غیررسمی و بدون تعیین تعداد مواد و تبصره های مصوب و فاقد امضاء می باشد، ضروری است ماده واحده و متن کنوانسیون و ضمائم آن به صورت رسمی تنظیم و در انتهای آن مراتب تصویب در مجلس با تعداد مواد ذکر گردد.
- همان گونه که در نامه قبلی شورای نگهبان آمده است، اساسنامه موجد این اتحادیه باید به تصویب مجلس محترم شورای اسلامی برسد و آنچه که ارسال شده است به عنوان ضمیمه ماده واحده است و مشخص نیست که به تصویب مجلس محترم رسیده است یا خیر؟ از این جهت ابهام دارد و لازم است متن مصوب مجلس، به صورت رسمی برای این شورا ارسال گردد تا اظهارنظر ممکن شود.
4- بحث و بررسی شورای نگهبان پیرامون لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1390 مجلس شورای اسلامی (مرحله سوم)
4-1- ماده واحده
"ماده واحده- به دولت اجازه داده می شود در «اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی» به شرح اساسنامه پیوست عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام نماید. تعیین و تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت بر عهده دولت است.
تبصره- ماده (20) اساسنامه در خصوص جمهوری اسلامی ایران پس از تصویب اصلاحات طبق اصل هفتاد و هفتم (77) قانون اساسی اعمال می شود."
4-1-1- نظرات استدلالی
ایرادهای مذکور در اظهارنظر پیشین شورای نگهبان نسبت به لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی، با اصلاحات به عمل آمده در مجلس (حذف کمک مالی دولت به این اتحادیه و همچنین ارسال اساسنامه اتحادیه به صورت اوراق رسمی)، برطرف شده است.
4-1-2- نظر شورای نگهبان
شورای نگهبان، ماده واحده لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی را مغایر با قانون اساسی و موازین شرع تشخیص نداد.
4-2- ماده 1 اساسنامه اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی
"ماده 1-
1- نام انجمن، اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی است. دفتر ثبت شدة آن در شهر اوتریخت هلند است و قانون هلند بر انجمن حکمفرما خواهد بود.
2- انجمن برای مدت نامحدود به ثبت رسیده است."
4-2-1- نظرات استدلالی
4-2-1-1- دیدگاه مغایرت
در این ماده از اساسنامه، قانون هلند را حاکم بر این اتحادیه کرده و آن را به عنوان منبعی لازم الرعایه برای این اتحادیه معرفی کرده است. بدین لحاظ، با توجه به اینکه برخی از قوانین کشور هلند، مغایر با موازین شرع تنظیم شده است، ایران نیز با پیوستن به این اتحادیه می پذیرد که در این موارد بر طبق قانون هلند عمل شود که این امر، مستلزم حاکمیت قانون هلند بر کلیة اعضای اتحادیه؛ از جمله ایران در زمینة فعالیت های اتحادیه است. از این حیث، پیوستن به این اتحادیه، به معنی قبول و امضای قوانین خلاف شرع است و بنابراین، اطلاق این ماده، مغایر با موازین شرع می باشد.
4-2-1-2- دیدگاه عدم مغایرت
فعالیت مجامع و اتحادیه های بین المللی همانند هر مؤسسة حقوقی دیگر در هر محلّی که ثبت شود، قانون همان محل بر آن حکمفرما خواهد بود. این یک قاعدة حقوقی است که هر مؤسسه ای تابع کشور محل ثبت خود است. بر این اساس، رویة شورای نگهبان نیز در موارد این چنینی بر همین منوال بوده که حاکم بودن قانون کشور مقرّ اتحادیه ها و مجامع را مانعی برای پیوستن ایران به این مجامع و اتحادیه ها نمی دانسته است.
4-2-2- نظر شورای نگهبان
شورای نگهبان، ماده 1 اساسنامه اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی را مغایر با موازین شرع و قانون اساسی تشخیص نداد.
4-3- ماده 22 اساسنامه اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی
"ماده 22- اتحادیه عمومی در تمامی اموری که در اساسنامه مورد حکم قرار نگرفته اند، تصمیم گیری خواهد کرد."
4-3-1- نظرات استدلالی
4-3-1-1- دیدگاه مغایرت
در این ماده از اساسنامه، تصمیم گیری راجع به «تمامی امور پیش بینی نشده در اساسنامه» را در صلاحیت اتحادیه عمومی قرار داده است. معنای این ماده آن است که اتحادیه عمومی نسبت به کلیة امور؛ از جمله موضوعات اساسنامه ای اختیار مطلق دارد و بنابراین می تواند مبادرت به وضع احکامی کند که ماهیتی اساسنامه ای دارد ولی در اساسنامه ذکر نشده است. بر این اساس، با عضویت ایران در این اتحادیه و پذیرش اساسنامة آن، ما نیز می پذیریم که احکام اساسنامه ای مصوب اتحادیه عمومی را قبول داریم، بدون آنکه لازم-الاجرا شدن آنها را منوط به شرطی بدانیم. این در حالی است که وفق اصل 77 قانون اساسی، کلیه عهدنامه ها و موافقتنامه های بین المللی و اساسنامه های مجامع و اتحادیه ها نیازمند تصویب مجلس شورای اسلامی است. از این لحاظ، عمومیت حکم ماده 22 که کلیه مصوبات اتحادیه عمومی را بدون رعایت تشریفات مقرر در اصل 77 (تصویب محتوا و اساسنامة تشکل های بین المللی در مجلس شورای اسلامی) برای ایران لازم الاجرا می داند، با قانون اساسی مغایرت دارد. تبصرة مادة واحدة عضویت ایران در اتحادیه نیز صرفاً مادة (20) این اساسنامه را مقیّد به رعایت تشریفات اصل 77 قانون اساسی کرده است و مادة 22 را مشمول این حکم نکرده است.
4-3-2- نظر شورای نگهبان
عموم ماده (22)، چون شامل مواردی می شود که از امور اساسنامه ای بوده و مستلزم تصویب مجلس شورای اسلامی است، مغایر اصل 77 قانون اساسی شناخته شد.
5- بحث و بررسی شورای نگهبان پیرامون لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 22/9/1390 مجلس شورای اسلامی (مرحله چهارم)
5-1- تبصره ماده واحده
"ماده واحده- به دولت اجازه داده می شود در «اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی» به شرح اساسنامه پیوست عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام نماید. تعیین و تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت بر عهده دولت است.
تبصره- ماده (20) و (22) اساسنامه در خصوص جمهوری اسلامی ایران، پس از تصویب اصلاحات طبق اصل هفتاد و هفتم (77) قانون اساسی اعمال می شود."
5-1-1- نظرات استدلالی
ایراد مذکور در اظهارنظر پیشین شورای نگهبان نسبت به ماده 22 اساسنامة اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی، با اصلاحات به عمل آمده در مجلس (مقیّد کردن اعمال مادة 22 به رعایت اصل 77 قانون اساسی)، برطرف شده است.
5-1-2- نظر شورای نگهبان
شورای نگهبان، ماده واحده لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی و اساسنامه اتحادیه مذکور را مغایر با قانون اساسی و موازین شرع تشخیص نداد.
نظر نهایی شورای نگهبان:
مصوبه مجلس در خصوص لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی، با توجه به اصلاحات به عمل آمده، مغایر با موازین شرع و قانون اساسی شناخته نشد.
پیوست ها
----------------
1. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
2. متن لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1387 مجلس شورای اسلامی.
3. نظر مورخ 19/8/1387 شورای نگهبان در خصوص لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1387 مجلس شورای اسلامی.
4. نامه رئیس مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان مورخ 27/8/1387 در خصوص ارسال ضمائم لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی.
5. نظر مورخ 11/9/1387 شورای نگهبان در خصوص لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1387 مجلس شورای اسلامی و ضمائم لایحه.
6. متن اصلاحیه لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1390 مجلس شورای اسلامی.
7. نظر مورخ 19/8/1390 شورای نگهبان در خصوص اصلاحیه لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 8/8/1390 مجلس شورای اسلامی.
8. متن اصلاحیه لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 22/9/1390 مجلس شورای اسلامی.
9. نظر مورخ 1/10/1390 شورای نگهبان در خصوص اصلاحیه لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی مصوب 22/9/1390 مجلس شورای اسلامی.
10. نظرات استدلالی شورای نگهبان در بررسی لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین-المللی تأیید صلاحیت آزمایشگاهی (Pdf).
لینک کوتاه :
