نظرات استدلالی شورای نگهبان در بررسی لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا
نظرات استدلالی شورای نگهبان درباره لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا منتشر شد.
مرحله اول:جلسه 15/8/ 1387 شورای نگهبان
مرحله دوم: آذرماه 1387 شورای نگهبان
مرحله سوم: جلسه 30/ 9 /1390 شورای نگهبان
لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا
1- مقدمه
لایحه «عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا» که بنا به پیشنهاد معاونت حقوقی و امور مجلس رئیس جمهور به هیأت وزیران ارائه شده بود، در تاریخ 15/2/1387 در این هیأت به تصویب رسید و برای طی تشریفات قانونی و تصویب در مجلس شورای اسلامی به این نهاد ارسال شد. در مقدمه توجیهی این لایحه آمده است: به منظور گسترش حضور فعال جمهوری اسلامی ایران در سازمان ها و مجامع بین المللی و بهره گیری از آن در جهت تأمین منافع ملی و تحقق هر چه بیشتر همگرایی منطقه ای و بین المللی در راستای اصول و اهداف استراتژیک سیاست خارجی کشور و بهره گیری از آخرین دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی، این لایحه برای طی مراحل قانونی به مجلس شورای اسلامی تقدیم می شود.
این لایحه، در مجلس شورای اسلامی برای بررسی به صورت یک شوری در تاریخ 23/5/1387 به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به عنوان کمیسیون اصلی ارجاع شد که کمیسیون مزبور آن را در جلسه 18/6/1387 پس از بحث و بررسی با اصلاحاتی به تصویب رساند. مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ 7/8/1387، مصوبه مزبور را با اصلاحاتی در متن تصویب و برای طی مراحل قانونی مقرر در اصل 94 قانون اساسی به شورای نگهبان ارسال کرد.
اما از آنجا که متن ارسالی به شورای نگهبان، فاقد کنوانسیون (اساسنامه) موجد مرکز آسیایی کاهش بلایا بود، شورای نگهبان با اعلام عدم امکان اظهارنظر نسبت به آن، مصوبه را به مجلس بازگرداند. رئیس مجلس در تاریخ 22/8/1387 طی نامه ای به شورای نگهبان، اساسنامه مرکز مزبور را برای شورا ارسال کرد. شورای نگهبان پس از بررسی مصوبه، علاوه بر اعلام مغایرت این مصوبه با اصل 80 قانون اساسی، طریقه تصویب این لایحه در مجلس از جهت رعایت یا عدم رعایت تشریفات قانونی را نیز دارای ابهام دانست و برای رفع مغایرت و ابهام به مجلس برگشت داد. کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی برای رفع ایرادهای شورای نگهبان با تشکیل جلسه در 3/8/1390 اصلاحات لازم را در مصوبه انجام داد که این اصلاحات، در جلسه علنی مجلس مورخ 20/9/1390 به تصویب نمایندگان رسید. پس از وصول مصوبه به شورای نگهبان، این شورا در جلسه 30/9/1390 پس از بررسی مصوبه، عدم مغایرت آن را با موازین شرع و قانون اساسی طی نامه شماره 44873/30/90 مورخ 1/10/1390 به مجلس شورای اسلامی اعلام کرد.
2- بحث و بررسی شورای نگهبان پیرامون لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 7/8/1387 مجلس شورای اسلامی (مرحله اول)
2-1- ماده واحده
"ماده واحده- به دولت اجازه داده می شود در «مرکز آسیایی کاهش بلایا» عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام نماید. تعیین و تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت بر عهدة دولت است."
2-1-1- نظرات استدلالی
2-1-1-1- دیدگاه مغایرت
الف) با توجه به اینکه تصویب عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مستلزم تصویب و پذیرش کنوانسیون (اساسنامه) موجد این مرکز می باشد، و از آنجا که متن مزبور به ضمیمه ماده واحده به شورا ارسال نگردیده است، این مصوبه قابلیت بررسی در شورای نگهبان را ندارد.
ب) مشخص نیست که متن مورد اشاره در این ماده واحده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است یا خیر؟ بنابراین اظهارنظر در خصوص این مصوبه، از این حیث نیز امکان پذیر نیست.
2-1-2- نظر شورای نگهبان
نظر به اینکه تصویب عضویت در مرکز آسیایی کاهش بلایا مستلزم تصویب و پذیرش کنوانسیون موجد این مرکز (اساسنامه) می باشد و از آنجا که متن مزبور ضمیمه ماده واحده به این شورا ارسال نگردیده است، مضافاً به اینکه مشخص نمی باشد که متن مورد اشاره به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است یا خیر؟ بنابراین اظهارنظر در خصوص مورد ممکن نبوده، پس از دریافت کنوانسیون موجد (اساسنامه) مصوب اظهارنظر خواهد شد.
3- بحث و بررسی شورای نگهبان پیرامون لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 7/8/1387 مجلس شورای اسلامی (مرحله دوم)
3-1- ماده واحده
"ماده واحده- به دولت اجازه داده می شود در «مرکز آسیایی کاهش بلایا» عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام نماید. تعیین و تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت بر عهدة دولت است."
[رئیس مجلس شورای اسلامی در تاریخ 22/8/87 با ارسال نامه ای به دبیر محترم شورای نگهبان، اعلام می دارد: «عطف به نامه شماره 29078/30/87 مورخ 19/8/1387 و پیرو نامه شماره 44309/204 مورخ 9/8/1387 به پیوست ضمائم لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا جهت بررسی و اظهارنظر ارسال می گردد.»]
3-1-1- نظرات استدلالی
الف) با توجه به اینکه بر اساس اصل 80 قانون اساسی تمامی وام ها و کمک های بلاعوض داخلی و خارجی از طرف دولت، باید به تصویب مجلس برسد، می باید جزئیات مساعدت و کمک دولت به این مرکز، به تصویب مجلس برسد، نه اینکه اجازه کلّی به دولت داده شود، تا به هر نحو، اقدام نماید. بر این اساس، اطلاق عبارت «کمک» که شامل وام و کمک مالی بلاعوض نیز می شود، مغایر با قانون اساسی است.
ب) مشخص نیست متنی که از سوی مجلس به شورای نگهبان ارسال شده است، به تصویب مجلس رسیده است یا خیر؛ چه آنکه ضمائم ارسالی در اوراق رسمی مجلس شورای اسلامی چاپ نشده و به امضاء رئیس مجلس نیز نرسیده است. به همین دلیل، نمی توان این اساسنامه را مصوبه مجلس تلقی کرد و اظهارنظر در مورد آن ممکن نیست.
ج) مستفاد از اصول 77 و 125 قانون اساسی، آنچه که باید به تصویب مجلس برسد، متن و محتوای معاهده و موافقتنامه است، و نه صرف اجازه الحاق دولت به آن. به همین دلیل، متن ارسالی به لحاظ عدم رعایت تشریفات تصویب مقرر در اصول مزبور، مغایر با قانون اساسی است.
د) تصویب کلّی یک لایحه، بدون ورود در جزئیات، مصوبه مجلس تلقی نمی شود و از این نظر، شورای نگهبان قادر به اظهارنظر درباره آن نیست.
3-1-2- نظر شورای نگهبان
- نظر به اینکه طبق اصل 80 قانون اساسی، پرداخت کمک در هر مورد باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، لذا متن ماده واحده از این جهت مغایر اصل مذکور شناخته شد.
- لازم به تذکر است چون ضمیمه ارسالی لایحه در اوراق غیررسمی و بدون تعیین تعداد مواد و تبصره های مصوب و فاقد امضاء می باشد، ضروری است ماده واحده و متن کنوانسیون و ضمائم آن به صورت رسمی تنظیم و در انتهای آن مراتب تصویب در مجلس با تعداد مواد ذکر گردد.
- همان گونه که در نامه قبلی شورای نگهبان آمده است، اساسنامه موجد این مرکز باید به تصویب مجلس محترم شورای اسلامی برسد و آنچه که ارسال شده است به عنوان ضمیمه ماده واحده است و مشخص نیست که به تصویب مجلس محترم رسیده است یا خیر؟ از این جهت ابهام دارد و لازم است متن مصوب مجلس، به صورت رسمی برای این شورا ارسال گردد تا اظهارنظر ممکن شود.
4- بحث و بررسی شورای نگهبان پیرامون لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 20/9/1390 مجلس شورای اسلامی (مرحله سوم)
4-1- ماده واحده
"ماده واحده- به دولت اجازه داده می شود در «مرکز آسیایی کاهش بلایا» به شرح اساسنامه پیوست عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام نماید. تعیین و تغییر دستگاه اجرایی طرف عضویت بر عهدة دولت است.
تبصره- اعمال ماده (10) این اساسنامه در مورد جمهوری اسلامی ایران منوط به رعایت اصل هفتاد و هفتم (77) قانون اساسی است."
4-1-1- نظرات استدلالی
ایرادهای مذکور در اظهارنظر پیشین شورای نگهبان نسبت به لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا، با اصلاحات به عمل آمده در مجلس (حذف کمک مالی دولت به این طرح و همچنین ارسال اساسنامه مرکز به صورت اوراق رسمی)، برطرف شده است. اساسنامه مرکز آسیایی کاهش بلایا نیز مغایرتی با موازین شرع و قانون اساسی ندارد.
4-1-2- نظر شورای نگهبان
شورای نگهبان، ماده واحده لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا و اساسنامه این مرکز را مغایر با قانون اساسی و موازین شرع تشخیص نداد.
نظر نهایی شورای نگهبان:
مصوبه مجلس در خصوص لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا، با توجه به اصلاحات به عمل آمده، مغایر با موازین شرع و قانون اساسی شناخته نشد.
پیوست ها
-----------------------------
1. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
2. متن لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 7/8/1387 مجلس شورای اسلامی.
3. نظر مورخ 19/8/1387 شورای نگهبان در خصوص لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 7/8/1387 مجلس شورای اسلامی.
4. نامه رئیس مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان مورخ 22/8/1387 در خصوص ارسال ضمائم لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا.
5. نظر مورخ 11/9/1387 شورای نگهبان در خصوص لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 7/8/1387 مجلس شورای اسلامی و ضمائم لایحه.
6. متن اصلاحیه لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 20/9/1390 مجلس شورای اسلامی.
7. نظر مورخ 1/10/1390 شورای نگهبان در خصوص اصلاحیه لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا مصوب 20/9/1390 مجلس شورای اسلامی.
8. نظرات استدلالی شورای نگهبان در بررسی لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در مرکز آسیایی کاهش بلایا (Pdf).
لینک کوتاه :
