گزارش اجمالی عملکرد شورای نگهبان در خصوص تفسیر قانون اساسی، بررسی طرح‌ها، لوایح، اساسنامه‌ها و نامه‌های دیوان عدالت اداری
اشاره: آنچه در ادامه می آید گزارشی اجمالی از عملکرد شورای نگهبان در خصوص تفسیر قانون اساسی، بررسی طرح‌ها، لوایح، اساسنامه‌ها و نامه‌های دیوان عدالت اداری طی 31 سال گذشته می باشد.
برخی از وظایف مهم شورای نگهبان از دیدگاه قانون اساسی
1_ کلیه قوانین ومقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی، سیاسی کشور و غیر اینها باید بر اساس موازین اسلامی می باشد این اصل بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسی و قوانینی و مقررات دیگر حاکم است و تشخیص این امر بر عهده فقهای شورای نگهبان است. (اصل 4 قانون اساسی)
2_ کلیه مصوبات مجلس شورای اسلامی باید به شورای نگهبان فرستاده شود .شورای نگهبان مؤظف است آن را حداکثر ظرف ده روز از تاریخ وصول از نظر انطباق بر موازین اسلام و قانون اساسی مورد بررسی قرار دهد و چنانچه آن را مغایر ببیند برای تجدید نظر به مجلس باز گرداند در اینصورت مصوبه قابل اجرا است. (اصل 94 قانون اساسی)
3_ اساسنامه سازمانها، شرکتها، مؤسسات دولتی و یا وابسته به دولت پس از تصویب هیئت وزیران جهت انطباق آنها با موازین اسلامی و قانون اساسی به شورای نگهبان جهت اظهار نظر ارسال
می‌گردد. (ذیل اصل 85 قانون اساسی)
4_ شکایات یا تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به خلاف موازین شرع بودن آئین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های دولتی از طریق دیوان عدالت اداری با نظر فقهای شورای نگهبان بررسی و به آن دیوان اعلام می‌گردد. (تفسیر اصل 170 قانون اساسی)
5_ تفسیر اصول قانون اساسی به عهده شورای نگهبان است که با تصویب سه چهارم آنان انجام
می‌شود. (اصل 98 قانون اساسی)
فرآیند رسیدگی به طرح‌ها و لوایح در شورای نگهبان
پس از اعلام وصول رسمی مصوبات مجلس شورای اسلامی از طریق ریاست و یا نواب رئیس به دبیر شورای نگهبان از طریق دبیرخانه و اقدامات مقدماتی دستور بررسی و ثبت و ارسال و سوابق و ملحقات آن به اعضای محترم شورا، همزمان در دستورکار مجمع فقهی و مجمع حقوقی و مرکز تحقیقات شورای نگهبان از جهت عدم مغایرت با موازین اسلامی و قانون اساسی قرار می‌گیرد. (اصل 94 قانون اساسی)
معمولاً در فرصت ده روز اول تحقیقات لازم توسط کارشناسان فقهی و حقوقی و عنداللزوم دعوت از صاحب نظران و متخصصین و بعضاً مدیران و مسؤلان اجرائی مربوط برای بررسی انجام می‌پذیرد. (اصل 94 قانون اساسی)
چنانچه در فرصت ده روز اول از لحاظ عدم انجام تحقیقات و بررسی کافی نیاز به زمان بیشتر باشد طی نامه‌ای رسمی از مجلس شورای اسلامی تقاضای استمهال برای ده روز دیگر صورت می‌پذیرد تا با فرصت کافی نتایج بررسی و تحقیقات کارشناسی محققین و صاحب نظران برای شورای نگهبان تنظیم و ارائه گردد. (اصل 95 قانون اساسی)
شورای نگهبان جهت استفاده بیشتر از متخصصین، دارای مرکز تحقیقات مرکب از کارشناسان مختلف رشته‌های حقوق در تهران و مجمع فقهی مرکب از کارشناسان فقهی در قم می‌باشد تا با استفاده از بررسی‌های لازم و دقت نظر در متون مصوب مجلس شورای اسلامی تصمیم‌گیری نماید.
علاوه بر طی مقدمات کارشناسی هر یک از اعضای محترم به تناسب موضوع، تحقیقات و بررسی لازم را قبل از تشکیل جلسه شورای نگهبان تهیه و برای جلسه شورا آماده می‌نمایند.
اعضاء شورای نگهبان مطابق دستور جلسه هریک از مصوبات مجلس شورای اسلامی را به بحث و بررسی می‌گذراند و پس از بحثهای لازم و بررسی محتوای هر طرح یا لایحه و نظرات موافق و مخالف هر یک از اعضاء که بصورت مفصل و مشروح انجام می‌پذیرد، اتخاذ تصمیم می‌نماید.
لازم به ذکر است که کلیه مذاکرات جلسات شورای نگهبان با فن‌آوری جدید ضبط صوتی و تصویری می‌شود و به عنوان اسناد ملی، با شرایط مطلوب نگهداری و پیاده سازی می‌گردد.
روش تصویب هر مورد از مصوبات شورای نگهبان با رأی اکثریت اعضاء و در موارد فقهی و عدم مغایرت با موازین اسلامی با رأی اکثریت فقهاء اعلام نظر می‌گردد. (اصل 96 قانون اساسی)
گزارش اجمالی عمکرد شورای نگهبان
1 _ مصوبات هشت دوره مجلس شورای اسلامی :
شورای نگهبان از تاریخ 25/04/1359 طی هشت دوره کارکرد مجلس شورای اسلامی تا تاریخ 05/04/1390نسبت به 2832 مورد مصوبه اعلام نظر نموده است که از این تعداد 1947 مورد لایحه و 885 مورد طرح می باشد.
از تعداد 2832 مصوبه مجلس شورای اسلامی تعداد 1854 مورد مصوبه در مرحله اول به تأیید رسیده است و 682 مصوبه پس از رفع ایرادات شورای نگهبان در چند مرحله به تایید رسیده است و
تعداد 296 مورد مصوبه مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفته است که به مجلس شورای اسلامی برگردانده شده است (این تعداد شامل مصوباتی می‌باشد که به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شده و یا به شورای نگهبان ارسال نشده است.)
_ مصوبات مجلس شورای اسلامی در ادوار مختلف :
|
ردیف
|
شروع ادوار مجلس
|
تعداد مصوبات
|
مصوبات
|
تأیید
|
رد
|
||
|
لایحه
|
طرح
|
مرحله اول
|
مراحل بعدی
|
||||
|
1
|
دوره اول 7/3/1359
|
410
|
308
|
102
|
304
|
84
|
22
|
|
2
|
دوره دوم 7/3/1363
|
342
|
239
|
103
|
214
|
102
|
26
|
|
3
|
دوره سوم 7/3/1367
|
265
|
146
|
119
|
176
|
64
|
25
|
|
4
|
دوره چهارم 7/3/1371
|
357
|
227
|
130
|
224
|
114
|
19
|
|
5
|
دوره پنجم 7/3/1375
|
371
|
265
|
106
|
257
|
93
|
21
|
|
6
|
دوره ششم 7/3/1379
|
445
|
323
|
122
|
295
|
89
|
61
|
|
7
|
دوره هفتم 7/3/1383
|
363
|
249
|
114
|
241
|
77
|
45
|
|
8
|
دوره هشتم
تا 05/04/1390
|
279
|
190
|
89
|
143
|
59
|
77
|
|
جمع کل
مصوبات ارسالی
|
2832
|
1947
|
885
|
1854
|
682
|
296
|
|
2 _ بررسی و اعلام نظر اساسنامه‌های هیأت وزیران از تاریخ 12/7/1369 لغایت 05/04/1390 توسط شورای نگهبان:
تعداد 318 مورد اساسنامه به شورای نگهبان ارسال شده است که 294مورد تصویب شد و 24 مورد ایراد گرفته شده است.
3 _ بررسی و اعلام نظر شرعی نامه‌های دیوان عدالت اداری از تاریخ 09/12/1361 لغایت 05/04/1390 توسط شورای نگهبان:
تعداد410 فقره نامة دیوان عدالت اداری جهت اعلام نظر شرعی به شورای نگهبان ارسال شد که 326 فقره خلاف موازین شرع شناخته نشد و 81 فقره مغایر شرع شناخته شد و 3 مورد در دست بررسی جهت اعلام نظر می‌باشد.
4 _ نظریه تفسیری شورای نگهبان در خصوص اصول قانون اساسی از تاریخ 25/04/1359 لغایت 05/04/1390 توسط شورای نگهبان:
از تعداد 177 اصل، اصول قانون اساسی تعداد 71 اصل قانون اساسی در شورای نگهبان در 163 مورد تفسیر شده است. که بشرح زیر اعلام می‌گردد:
|
اصول
|
موارد تفسیر
|
اصول
|
موارد تفسیر
|
اصول
|
موارد تفسیر
|
اصول
|
موارد تفسیر
|
اصول
|
موارد تفسیر
|
|
4
|
4
|
71
|
1
|
93
|
1
|
126
|
3
|
145
|
1
|
|
22
|
1
|
73
|
1
|
94
|
2
|
127
|
4
|
156
|
3
|
|
30
|
2
|
74
|
1
|
96
|
3
|
128
|
1
|
157
|
1
|
|
43
|
1
|
75
|
2
|
97
|
1
|
130
|
1
|
158
|
3
|
|
44
|
1
|
76
|
4
|
98
|
2
|
131
|
1
|
160
|
3
|
|
49
|
1
|
77
|
11
|
99
|
2
|
133
|
1
|
161
|
1
|
|
52
|
3
|
80
|
1
|
108
|
1
|
134
|
4
|
164
|
1
|
|
53
|
3
|
81
|
2
|
110
|
2
|
135
|
3
|
170
|
3
|
|
55
|
2
|
82
|
3
|
111
|
2
|
136
|
1
|
172
|
1
|
|
57
|
1
|
84
|
3
|
112
|
2
|
137
|
1
|
174
|
1
|
|
59
|
1
|
85
|
2
|
113
|
2
|
138
|
7
|
175
|
1
|
|
64
|
1
|
86
|
2
|
117
|
1
|
139
|
4
|
-
|
-
|
|
67
|
1
|
88
|
6
|
121
|
1
|
140
|
1
|
-
|
-
|
|
69
|
2
|
90
|
1
|
124
|
1
|
141
|
15
|
-
|
-
|
|
70
|
1
|
91
|
2
|
125
|
5
|
144
|
2
|
-
|
-
|
لینک کوتاه :
