دکتر محسن اسماعیلی:
عضو حقوقدان شورای نگهبان با بیان اینکه برخی حقوق شهروندی را مفهومی تجملی می‌دانند که سنخیتی با جامعه اسلامی ندارد، گفت: همین نگرش خطرناک کلیسا بود که موجب پیدایش سکولاریزم در جهان شد.
به گزارش خبرگزاری فارس، محسن اسماعیلی در اختتامیه نخستین سمینار رسانه و آموزش شهروندی با اشاره به مولفه‌های حقوق شهروندی اظهار داشت: تا مدتی پیش و شاید تاکنون، در کشور ما قلم‌بدستانی وجود داشته و دارند که مسئله مهم حقوق شهروندی را مقوله وارداتی و تجملاتی می‌دانند که نباید به آن بپردازیم و اگر گاهی ناگزیر به پرداخت به آن هستیم به دلیل جدال با غرب است؛ این نگاه بسیار خطرناک و دارای آثار وحشت‌انگیزی است و همین نگاه بود که باعث پیدایش سکولاریسم در جهان شد.
وی افزود: پیوستگی دین و سیاست چیزی نبود که کسی بتواند آن را منکر شود؛ تعالیم انبیای الهی به روشنی نشان از آمیختگی این 2 مقوله بود اما عملکرد بد حاکمان کلیسا در قرون وسطی باعث شد که برای شانه خالی کردن از زیر این آموزش‌های فطری، عده‌ای به فکر جدایی دین و سیاست بیافتند.
اسماعیلی با بیان اینکه به فرموده امام علی(ع) انسان فطرتاً آزاد است و هیچ کسی نمی‌تواند با هیچ بهانه‌ای آزادی انسان را نادیده بگیرد، تصریح کرد: وقتی اربابان کلیسا به این خواست فطری بشر پشت کردند و کرامت و آزادی عمل انسان را ندیده گرفتند، همه وفاداران به آنها، به تدریج به مخالفان آنها تبدیل شدند.
وی با اشاره به اندیشه‌ها و آثار شهید مطهری درباره دلایل پیدایش سکولاریسم، افزود: ایشان تصریح می‌کند که برخلاف تصور رایج، پیدایش سکولاریسم به دست انسان‌های غیر‌متدین نبود بلکه به دست متدینان بود که برای نجات کلیسا دست به این کار زدند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: ایشان سکولاریسم را زاییده درد روشنفکران علاقه‌مند به بقای دین می‌داند و می‌نویسد سهم ما مسلمان‌ها کم نبوده، بویژه در دوران بنی‌عباس آنقدر حقوق شهروندان را نادیده گرفتند که سکولاریسم نیز با آنکه با مبانی اسلام ناسارگار بود، در جهان اسلام رشد کرد که شاید اکنون هم رگه‌ای از آن دیده شود اما تفکر ناب اسلامی روشن است و با صدایی رسا فریاد می‌زند، چنین انحرافی را نمی‌پذیرد.
اسماعیلی با اشاره به اندیشه‌های مرحوم آیت‌الله نایینی در خصوص حقوق شهروند اظهار داشت: بیش از 100 سال پیش با تشکیل دولت شهرها در ایران، یکی از بزرگترین فقها رساله‌ای با عنوان "تنبیه الامه " می‌نویسد که بر تارک اندیشه می‌درخشد، ایشان با صراحت تاکید می‌کند که حکومت اسلامی برای احیای حقوق شهروندی است؛ اگر قرار باشد یکی را فدای دیگری کنیم، حکومت است که برای پاسداری از حقوق شهروندی باید اقدام کند.
اسماعیلی در ادامه با بیان اینکه از منظر قرآن هیچ کسی با هیچ بهانه‌ای نمی‌تواند حقوق انسان را از او بگیرد، گفت: شهید مطهری در کتاب سیری در نهج‌البلاغه می نویسد اینکه قرآن کریم می‌گوید آسمان و زمین را برای تو آفریدیم، برای این است که انسان بداند دارای حقوق و جایگاهی است که هیچ کس با هیچ بهانه‌ای نباید آن را از او بگیرد.
این استاد دانشگاه در ادامه یادآور شد: امام علی(ع) بعد از آنکه حکومت را پذیرفت، فرمود "اگر حکومت را می‌پذیرم برای برپایی ارزش‌های اسلامی و حقوق انسانی است " البته در صدر همه احکام اسلامی و اولین خواست خداوند از حکومت دینی، حفظ حرمت شهروندی است؛ امام علی در چندین جا تأکید فرمود که شما برگردن من به عنوان حاکم حقی دارید و من هم به گردن شما حقی دارم.
اسماعیلی با بیان اینکه به گفته امیرالمومنین(ع) شهروندان حق و تکلیف را با هم دارند، افزود: حقوق جمع کلمه حق نیست بلکه اسم جمع بوده و به معنای مجموعه‌ی امتیازات و تکالیف قانونی است که شهروندان دارند؛ امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند وقتی حقوق شما را من ادا کردم، نوبت این می‌رسد که شما حقوق مرا رعایت کنید و حقوق شهروندی مقدم بر حقوق حاکم است.
اسماعیلی با تاکید مجدد بر این نکته که حقوق شهروندی تجملی نیست، عنوان کرد: حقوق شهروندی، به اساس یک نظام سیاسی وابسته است و به همین دلیل است که سازمان ملل چند سال پیش این دهه را دهه حقوق شهروندی نامید.
این حقوقدان عضو شورای نگهبان در ادامه با بیان اینکه علامه نائینی ولایت را اساس نظام سیاسی ما می‌دانست، تصریح کرد: ایشان می‌گوید، حرف زدن لازم نیست بلکه باید عمل کرد بنابراین کسی که سرپرستی مردم را دارد، باید حقوق آنها را به مردم آموزش دهد و اولین گام برای از بین بردن استبداد آگاهی دادن به شهروندان درباره حقوق آنهاست.
وی با تأکید بر اینکه تنها راه آموزش حقوق خشک شهروندی به شهروندان، ساده‌سازی آنهاست، خاطرنشان کرد: از چند سال پیش حرکت پایداری شروع شد و هفته گذشته صدمین شماره حقوق شهروندی منتشر شده که این کارها برای روزنامه هشمهری و شهرداری تهران هزینه‌بر بود اما به خاطر درک درست شهرداری تا امروز انتشار آن حتی یک هفته هم تاخیر نداشته است.
وی با تاکید بر اینکه کار بزرگ به ادامه دادن آن بستگی دارد، اظهار داشت: کار دیگری که صورت گرفته، انتشار کتاب‌های مجموعه حقوق و زندگی شهروندی است؛ باید نشان بدهیم که اعتقاد داریم در عمل خود را مجری حقوق شهروندان بدانیم.
اسماعیلی با اشاره به مشکلات شهروندان ایرانی در مطالبه حقوق خود تاکید کرد: شهید مطهری بر این باور است که یکی از گلایه‌هایی که در جهان اسلام از ما دارند این است که غربی‌ها زبانشان حقوق است ولی ما زبانمان بیان موعظه و تکلیف است و نتوانستیم مردم را با حقوق و تکالیف‌شان آشنا کنیم که موجب شده مردم در مطالبه حقوق خود گرفتارند.
وی تصریح کرد: شهید مطهری می‌گوید ما سعی کردیم ملت را به حدودشان آشنا کنیم، اروپاییان خطیب بودند و ما واعظ؛ گفته‌های آنها جنبه تحریک داشت و گفته‌های ما جنبه تسکین؛ وای به حال جامعه‌ای که فقط وعظ و خطابه داشته باشد.
وی افزود: پیوستگی دین و سیاست چیزی نبود که کسی بتواند آن را منکر شود؛ تعالیم انبیای الهی به روشنی نشان از آمیختگی این 2 مقوله بود اما عملکرد بد حاکمان کلیسا در قرون وسطی باعث شد که برای شانه خالی کردن از زیر این آموزش‌های فطری، عده‌ای به فکر جدایی دین و سیاست بیافتند.
اسماعیلی با بیان اینکه به فرموده امام علی(ع) انسان فطرتاً آزاد است و هیچ کسی نمی‌تواند با هیچ بهانه‌ای آزادی انسان را نادیده بگیرد، تصریح کرد: وقتی اربابان کلیسا به این خواست فطری بشر پشت کردند و کرامت و آزادی عمل انسان را ندیده گرفتند، همه وفاداران به آنها، به تدریج به مخالفان آنها تبدیل شدند.
وی با اشاره به اندیشه‌ها و آثار شهید مطهری درباره دلایل پیدایش سکولاریسم، افزود: ایشان تصریح می‌کند که برخلاف تصور رایج، پیدایش سکولاریسم به دست انسان‌های غیر‌متدین نبود بلکه به دست متدینان بود که برای نجات کلیسا دست به این کار زدند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: ایشان سکولاریسم را زاییده درد روشنفکران علاقه‌مند به بقای دین می‌داند و می‌نویسد سهم ما مسلمان‌ها کم نبوده، بویژه در دوران بنی‌عباس آنقدر حقوق شهروندان را نادیده گرفتند که سکولاریسم نیز با آنکه با مبانی اسلام ناسارگار بود، در جهان اسلام رشد کرد که شاید اکنون هم رگه‌ای از آن دیده شود اما تفکر ناب اسلامی روشن است و با صدایی رسا فریاد می‌زند، چنین انحرافی را نمی‌پذیرد.
اسماعیلی با اشاره به اندیشه‌های مرحوم آیت‌الله نایینی در خصوص حقوق شهروند اظهار داشت: بیش از 100 سال پیش با تشکیل دولت شهرها در ایران، یکی از بزرگترین فقها رساله‌ای با عنوان "تنبیه الامه " می‌نویسد که بر تارک اندیشه می‌درخشد، ایشان با صراحت تاکید می‌کند که حکومت اسلامی برای احیای حقوق شهروندی است؛ اگر قرار باشد یکی را فدای دیگری کنیم، حکومت است که برای پاسداری از حقوق شهروندی باید اقدام کند.
اسماعیلی در ادامه با بیان اینکه از منظر قرآن هیچ کسی با هیچ بهانه‌ای نمی‌تواند حقوق انسان را از او بگیرد، گفت: شهید مطهری در کتاب سیری در نهج‌البلاغه می نویسد اینکه قرآن کریم می‌گوید آسمان و زمین را برای تو آفریدیم، برای این است که انسان بداند دارای حقوق و جایگاهی است که هیچ کس با هیچ بهانه‌ای نباید آن را از او بگیرد.
این استاد دانشگاه در ادامه یادآور شد: امام علی(ع) بعد از آنکه حکومت را پذیرفت، فرمود "اگر حکومت را می‌پذیرم برای برپایی ارزش‌های اسلامی و حقوق انسانی است " البته در صدر همه احکام اسلامی و اولین خواست خداوند از حکومت دینی، حفظ حرمت شهروندی است؛ امام علی در چندین جا تأکید فرمود که شما برگردن من به عنوان حاکم حقی دارید و من هم به گردن شما حقی دارم.
اسماعیلی با بیان اینکه به گفته امیرالمومنین(ع) شهروندان حق و تکلیف را با هم دارند، افزود: حقوق جمع کلمه حق نیست بلکه اسم جمع بوده و به معنای مجموعه‌ی امتیازات و تکالیف قانونی است که شهروندان دارند؛ امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند وقتی حقوق شما را من ادا کردم، نوبت این می‌رسد که شما حقوق مرا رعایت کنید و حقوق شهروندی مقدم بر حقوق حاکم است.
اسماعیلی با تاکید مجدد بر این نکته که حقوق شهروندی تجملی نیست، عنوان کرد: حقوق شهروندی، به اساس یک نظام سیاسی وابسته است و به همین دلیل است که سازمان ملل چند سال پیش این دهه را دهه حقوق شهروندی نامید.
این حقوقدان عضو شورای نگهبان در ادامه با بیان اینکه علامه نائینی ولایت را اساس نظام سیاسی ما می‌دانست، تصریح کرد: ایشان می‌گوید، حرف زدن لازم نیست بلکه باید عمل کرد بنابراین کسی که سرپرستی مردم را دارد، باید حقوق آنها را به مردم آموزش دهد و اولین گام برای از بین بردن استبداد آگاهی دادن به شهروندان درباره حقوق آنهاست.
وی با تأکید بر اینکه تنها راه آموزش حقوق خشک شهروندی به شهروندان، ساده‌سازی آنهاست، خاطرنشان کرد: از چند سال پیش حرکت پایداری شروع شد و هفته گذشته صدمین شماره حقوق شهروندی منتشر شده که این کارها برای روزنامه هشمهری و شهرداری تهران هزینه‌بر بود اما به خاطر درک درست شهرداری تا امروز انتشار آن حتی یک هفته هم تاخیر نداشته است.
وی با تاکید بر اینکه کار بزرگ به ادامه دادن آن بستگی دارد، اظهار داشت: کار دیگری که صورت گرفته، انتشار کتاب‌های مجموعه حقوق و زندگی شهروندی است؛ باید نشان بدهیم که اعتقاد داریم در عمل خود را مجری حقوق شهروندان بدانیم.
اسماعیلی با اشاره به مشکلات شهروندان ایرانی در مطالبه حقوق خود تاکید کرد: شهید مطهری بر این باور است که یکی از گلایه‌هایی که در جهان اسلام از ما دارند این است که غربی‌ها زبانشان حقوق است ولی ما زبانمان بیان موعظه و تکلیف است و نتوانستیم مردم را با حقوق و تکالیف‌شان آشنا کنیم که موجب شده مردم در مطالبه حقوق خود گرفتارند.
وی تصریح کرد: شهید مطهری می‌گوید ما سعی کردیم ملت را به حدودشان آشنا کنیم، اروپاییان خطیب بودند و ما واعظ؛ گفته‌های آنها جنبه تحریک داشت و گفته‌های ما جنبه تسکین؛ وای به حال جامعه‌ای که فقط وعظ و خطابه داشته باشد.
