ضرورت اصلاح قانون انتخابات ؛معیار و مکانیزم تایید صلاحیت کاندیداها؛دهه چهارم، دهه قانون‌زدایی نه قانون‌گذاری
دکتر عباسعلی کدخدایی در گفت‌وگو با خبرنگاران حقوقی ایسنا ابتدا به بیان دیدگاهش درباره نقش رسانه‌ها در تاثیرگذاری بر افکار عمومی پرداخت و با اشاره به اینکه هدف اصلی هر رسانه تاثیرگذاری بر جامعه‌ی هدف است و حتی ممکن است رسانه‌ای از شیوه‌های غیرقانونی قصد تاثیرگذاری بر جامعه‌ی مشخصی را داشته باشد، بیان کرد: شغل خبرنگاری و اصولا فعالیت رسانه‌ای فعالیتی مقدس و ارزشمند است. اگر انسان به دنبال هدف روشنگری، هدایت و نشان دادن راه به افراد باشد، فعالیت رسانه‌ای بسیار ارزشمند است؛ از طرف دیگر باید توجه داشت که رسانه ابزاری است که دشمن هم می‌تواند از آن استفاده کند.
سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: ما باید توجه داشته باشیم که در جامعه به دنبال چه چیزی هستیم و هدفمان از تاسیس و راه‌اندازی خبرگزاری، رادیو و تلویزیون و... چیست؟ اگر از اهداف مدنظر دور شویم قطعا به نتیجه‌ی مطلوب نخواهیم رسید. کار رسانه باید در چارچوب اهداف نظام جمهوری اسلامی باشد اما این به معنای فراموش کردن مردم نیست یا اینکه هرچه مسوولان می‌گویند صحیح و هر چه مردم می‌گویند خطاست. این تفکر باید از ذهن ما خارج شود.
نباید از ارتباط میان مردم و مسوولان نگرانی وجود داشته باشد
وی یادآور شد: این در حالیست که مهمترین ویژگی انقلاب، مردمی بودن آن است و زیر بنای انقلاب ما مردم بوده‌اند و قطعا اگر مردم بخواهند انتقادی را بیان کنند، انتقاد در جهت بهبود روش‌ها در مدیریت کشور است؛ ما نباید از این حرف‌ها هراس داشته باشیم؛ باید آنها را بپذیریم و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. به هیچ وجه نباید از ارتباط میان مردم و مسوولان نگرانی وجود داشته باشد.
کدخدایی درباره نظر شورای نگهبان درباره تاخیر در ارسال لایحه بودجه با توجه به اینکه بارها ضرورت ارائه سریع لایحه به شورا مورد تاکید قرار گرفته است، گفت: قانون اساسی در مورد مصوبات و قوانین، چارچوبی را برای هر یک از نهادها مشخص کرده است و از طرفی در طول 28 سال قانون‌گذاری در جامعه عرفی شکل گرفته است. واقعیت این است که برخی از روش‌ها و مکانیزم‌ها، نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای امروزی باشد و به‌طور طبیعی باید بازنگری‌هایی صورت گیرد؛ از جمله اینکه شورای نگهبان برخلاف مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و دولت در یک فرصت 10 روزه و بعد هم 10 روز استمهال، برای پاسخگویی به کلیه‌ی مصوبات محصور شده است. باید ظرف 20 روز کلیه مصوبات را بررسی کرده و پاسخ خود را ارائه دهد و در غیر این صورت طبق قانون اساسی مصوبه به قانون تبدیل می‌شود.
مصوبات به گونه‌ای باشند که شورای نگهبان فرصت کافی برای بررسی داشته باشد
کدخدایی ادامه داد: بر خلاف دولت، مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام عنصر زمان برای ما مهم است و پیشنهادمان نیز به دوستانمان در دولت و مجلس این است که مصوبات به گونه‌ای باشد که شورای نگهبان فرصت کافی برای بررسی داشته باشد. در مورد مصوبات ارسالی در طول سال ما از فرصت 20 روزه برای بررسی استفاده می‌کنیم اما نزدیک به پایان سال ما با دو مشکل مواجهیم. معمولا در اواخر سال یا پس از سال جدید با برگزاری انتخابات مواجهیم و همچنین بودجه سالیانه کشور باید در پایان سال به دولت برای اجرا ابلاغ شود.
فرصت 20روزه شورا برای بررسی لایحه بودجه کافی نیست
سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: دولت در ارائه لایحه بودجه با محدودیت قانونی مواجه نیست و زمان‌بندی قانونی برای آن وجود ندارد. ممکن است از مدت‌ها قبل در این مورد شروع به کار کند اما هر زمان که مصلحت دانست لایحه را به مجلس ارائه کند. مجلس شورای اسلامی نیز الزام قانونی برای رسیدگی ندارد و دستش از لحاظ زمان باز است. تنها نهادی که دستش بسته و مقید به فرصت 20 روزه است شورای نگهبان است. در این صورت اگر انتخابات را نیز اضافه کنیم، مثل انتخابات 24 اسفند ماه سال 86 یا انتخابات 22 خرداد ماه سال آینده، طبعا کارهای بیشتری داریم و قطعا فرصت 20 روزه برای یک لایحه مهم و مطولی چون لایحه بودجه برای شورا کافی نیست.
کدخدایی خاطرنشان کرد: چند سالیست که برای بررسی لایحه بودجه از مجلس خواسته‌ایم که هر قسمت از لایحه را که مورد بررسی قرار می‌دهد، برای شورا ارسال کند تا پس از بررسی، اعلام نظر غیررسمی خود را به مجلس ارایه دهیم و در نهایت پاسخ را در زمان مقرر ارائه دهیم. در غیر این صورت مجلس باید مصوبه دو فوریتی یک دوازدهم داشته باشد که به دولت اجازه دهد اضطرارا یک دوازدهم بودجه‌ی پیشنهادی را استفاده کند تا بودجه به تصویب برسد اما این امر صورت خوبی برای کشور نخواهد داشت و دستگاه‌های اجرایی کشور هم نمی‌توانند برنامه‌ریزی صحیح داشته باشند.
وی افزود: بودجه سال گذشته در روزهای پایانی سال، ارائه، بررسی، ابلاغ و لازم‌الاجرا شد؛ بنابراین قید زمان که در قانون اساسی در نظر گرفته شده، ما را مجبور می‌کند تا از دوستان دولت و مجلس درخواست کنیم کار را سریع‌تر انجام داده و شورا بتواند به وظایف قانونی خود عمل کند.
از کدخدایی سوال شد اگر دولت از شورای نگهبان درخواست کند که هم‌زمان با لایحه‌ی بودجه، لایحه‌ی هدفمند کردن یارانه‌ها را بررسی کند، شورای نگهبان چه خواهد کرد؟ که وی پاسخ داد: لایحه‌ی مذکور حتما باید در مجلس، مراحلی را طی کند و در صورتی که مجلس هم مایل باشد می‌تواند آن را قسمت به قسمت برای شورا ارسال کند. ما نیز سعی خواهیم کرد در فرصت بیشتری بررسی‌های خود را انجام دهیم و پاسخ را سریع ارایه دهیم.
کدخدایی درباره اقدام شورای نگهبان درباره لایحه‌ی هدفمند کردن یارانه‌ها گفت: تا زمانی که مصوبه‌ای از مجلس برای شورا ارسال نشود، وظیفه‌ای در پیگیری نداریم. در مورد لایحه بودجه نیز بر اساس عرف سال‌های گذشته و به این دلیل که با برگزاری انتخابات مواجه بودیم از مجلس درخواست کردیم که به تدریج بخش‌های آن را برای ما ارسال کند و مجلس در این مورد با ما همکاری داشته و به محض تصویب هر قسمت از لایحه بودجه، آن را برای شورا ارسال می‌کند. ما هم نظر غیررسمی خود را برای نمایندگان ارسال می‌کنیم.
مجمع تشخیص مصلحت، احیای مجدد 18 شورای عالی را تصویب کرد
کدخدایی درباره این سوال که پس از اعلام نظر در مورد احیای مجدد شوراهای عالی در کشور هنوز بسیاری از آنها از جمله شورای پول و اعتبار احیا نشده است، گفت: مصوبه‌ی مجلس در مرحله نهایی مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفت و با وجود یک ایراد مختصر به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت و در نهایت مجمع، احیای 18 شورا را تصویب کرد.
دولت باید درصدد احیای شوراها برآید
وی تاکید کرد: قطعا دولت باید درصدد احیای شوراها برآید، این گونه نیست که شورای نگهبان بتواند در جهت اجرای قانون نقشی داشته باشد.
کدخدایی، نسبت به این سوال که زمانی شورای نگهبان در مورد ارایه‌ی مصوبات از سوی مجلس گله‌مند بود و مکررا درخواست داشت طرح‌های کارشناسانه‌تری ارائه دهند، الان شرایط چگونه است؟ بیان کرد: در این جهت شخصا سعی کردم با دوستان در بخش قوانین مجلس ارتباط داشته باشم. همچنین به رییس محترم مجلس شورای اسلامی مشورت‌هایی ارایه شد و خوشبختانه در مجلس هشتم اقداماتی شروع شده و امیدواریم در طول یک سال اول مجلس به نتیجه برسد؛ البته مجلس هشتم تا مدتی پیش درگیر تصویب آیین نامه داخلی بود که به تازگی لازم‌الاجرا شده است.
سخنگوی شورای نگهبان یادآور شد: در آیین‌نامه پیشنهادهای خوبی ارائه شده است؛ از جمله اینکه هر یک از کمیسیون‌های مجلس دارای یک مشاور حقوقی باشند. اگر مشاور حقوقی بتواند به طور دایم در کمیسیون‌ها حضور داشته باشد، در تهیه پیش‌نویس نواقص قانونی را اعلام و قوانین ناسخ و منسوخ را مشخص کند و همچنین نظر شورای نگهبان را با استخراج از سوابق به اعضای کمیسیون‌ها ارایه کند، بسیار مطلوب است. ان‌شاء الله شاهد بحث کارشناسی در مجلس هشتم هستیم و با طرح‌های کارشناسانه‌تر مواجه خواهیم بود.
وی درباره لایحه‌ی دسترسی آزاد به اطلاعات اظهار کرد: از طریق اخبار مطلع شدم که مجلس بر نظر خود اصرار کرده و مصوبه به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شده است. اصرار مجلس نسبت به یکی دو مورد جزیی است اما بقیه‌ی موارد را با توجه به نظر شورا اصلاح کرد.
کدخدایی در مورد مصوبه‌ی منع تصدی بیش از یک شغل با بیان اینکه مصوبه‌ی مذکور در مجمع تشخیص مصلحت نظام به سر می‌برد، افزود: بر اساس آخرین اخبار، این مصوبه در کمیسیون‌های مجمع مطرح بود اما به صحن نرفته است.
نگاه آیت‌الله جنتی این است نباید اصراری باشد بر انتخاباتی جلوه دادن فضایی که انتخاباتی نیست
وی در تشریح اظهارات آیت‌الله جنتی در مورد شروع تبلیغات زودهنگام با بیان اینکه صحبت‌های وی در گرد‌همایی روسای دفاتر استانی شورای نگهبان صورت گرفت، ادامه داد: نگاه ایشان این است که ضمن انجام اقدامات اجرایی و ایجاد فضای انتخاباتی، اما اصراری بر انتخاباتی جلوه دادن فضایی که انتخاباتی نیست، نباشد تا در یک فضای آرام حرکت کنیم و مردم گزینه‌ها را ارزیابی کنند و فشارهای روحی خاص را به مردم تحمیل نکنیم. در مورد اظهارات دبیر محترم شورای نگهبان برخی روزنامه‌ها تعابیر عجیب و غریبی داشتند. در حالی که صحبت‌های ایشان عادی بود.
بارها اعلام کردیم قانون انتخابات ریاست‌جمهوری ناقص است
سخنگوی شورای نگهبان در ارزیابی از فضای موجود برای انتخابات و تبلیغات زودهنگام اظهار کرد: بارها اعلام کردیم قانون انتخابات ریاست‌جمهوری ناقص است و همه‌ی اقتضائات زمانی را در برنمی‌گیرد و باید با همت همه اصلاح شود. بخشی از فضای انتخابات به روحیه مردم در جامعه ایرانی و بخش دیگر به قانون‌گذاری و الزامات قانونی برمی‌گردد. به همین دلیل وقتی از انتخابات بحثی به میان می‌آید، نظرات مردم حتی تا روزهای پایانی منتهی به روز اخذ رای نیز منعکس نشده یا ممکن است در سرنوشت انتخابات تغییر اساسی اتفاق بیفتد.
وی افزود: این امر دارای دو دلیل است؛ نخست اینکه خیلی نمی‌توانیم با مدیریت واحد، مردم را برای انتخابات فعال کنیم و دیگری به دلیل عرف‌های انتخاباتی موجود در کشور است. انتخابات در کشور ما امری مطلوب است که مردم به مشارکت علاقه‌مند هستند اما نحوه‌ی مشارکت مردم ما با مردم آمریکا متفاوت است؛ زیرا در آمریکا طبق قانون انتخابات از حدود 2 سال قبل، رقبا رقابتی درون حزبی دارند. بنابراین فضای انتخابات بر اساس عرف و قوانین موجود در کشورهای دیگر، فضایی مدیریت شده است.
کدخدایی گفت: به همین دلیل است که در این کشورها می‌توان نتایج انتخابات درونی یک حزب را به راحتی به کل تعمیم داد. بدین معنی که هم رفتار مردم و هم رفتار احزاب، مشخص است؛ اما در کشور ما این‌گونه نیست و به همین دلیل، اسم آن را تبلیغات زودهنگام یا غیرقانونی می‌گذاریم. رفتارهای انتخاباتی خارج از زمان مقرر برای تبلیغات در کشور ما از یک، دو و سه سال قبل شروع می‌شود. در مواردی حتی وقتی امروز فردی سیاسی حرکتی را انجام می‌دهد، این‌گونه تحلیل می‌شود که وی قصد دارد در انتخابات دوره‌ی یازدهم ریاست‌جمهوری کاندیدا شود.
ایجاد فرهنگ انتخابات وظیفه‌ای بر عهده‌ی رسانه‌هاست
سخنگوی شورای نگهبان تصریح کرد: هیچ مدیریتی نسبت به انتخابات نشده و نمی‌شود. تصور می‌کنم بخشی از آن به قوانین برمی‌گردد و در این راستا قانون انتخابات قطعا باید اصلاح شود و بخشی نیز به فرهنگ‌سازی انتخابات برمی‌گردد. ایجاد فرهنگ انتخابات وظیفه‌ای بر عهده‌ی رسانه‌هاست که بتوانند به خوبی جامعه و مردم را مدیریت کنند تا بدون جهت در التهابات ساختگی قرار نگیرند. گاهی اوقات در انتخابات مجلس یا ریاست‌جمهوری مردم را ناخودآگاه به التهاب و اضطراب ناخواسته تهییج می‌کنیم که بر سیاست، اقتصاد و حتی فرهنگ تاثیرگذار است.
بهترین زمان برای اصلاح قانون انتخابات، بعد از انتخابات آینده است
وی در پاسخ به این سوال که در صورت اصلاح قانون انتخابات، پیشنهاد شما چیست و زمان مناسب چه زمانی است؟ با بیان اینکه بهترین زمان برای اصلاح قانون انتخابات، بعد از انتخابات آینده است، به خبرنگار ایسنا گفت: در درجه‌ی نخست مجلس باید به عنوان مرجع قانون‌گذاری با کمک دولت، اصلاح قانون انتخابات را بر عهده بگیرد و اگر قانون مادری را تدوین کرده و نمایندگان نیز خود را موظف کنند که ظرف چند دوره آن را تغییر ندهند؛ این امر بهترین روش است.
وی افزود: اما اگر در این چارچوب نتوانیم کار اساسی انجام دهیم با توجه به برخی پیشنهادات مبنی بر اینکه مجمع تشخیص وارد قانون‌گذاری انتخابات شود، این موضوع را به هیچ وجه صلاح نمی‌دانم؛ اما ممکن است مجمع تشخیص در چارچوب سیاست‌ها یک یا دو بند کلی را در مورد انتخابات در نظر بگیرد که در چارچوب‌بندهای مربوط به انتخابات، مجلس اقدام به قانون‌گذاری کند.
اصلاحات مقطعی قانون انتخابات آسیب عمده به شمار می‌رود
کدخدایی تاکید کرد: در هر صورت اختیارات مجلس نباید سلب شود یا سیاست‌گذاری در جهت سلب اختیارات مجلس باشد؛ زیرا در طول انتخابات نیازمند اصلاحات موردی همانند سایر قوانین هستیم؛ اما آنچه آسیب عمده به شمار می‌رود اصلاحات مقطعی و ابتری است که مجلس در طول ادوار مخلتف نسبت به قانون انتخابات وارد کرده است. اگر مجلس به نوعی در درون خود متعهد شود که قانونی جامع را به عنوان مثال برای یک دوره 20 ساله تصویب کند و کمتر به خود اجازه‌ی دخل و تصرف دهد، بسیار مناسب است.
هیچ تفکیکی بین قوانین عادی و بنیادین قائل نیستیم
سخنگوی شورای نگهبان در ادامه با اشاره به اینکه برخی از مجالس در نظام قانون‌گذاری بین قوانین عادی و بنیادین، تفکیک قائلند، گفت: ما هیچ تفکیکی قائل نیستیم. به عنوان مثال قوانین برنامه که نقشه‌ی راه 5 ساله است و قاعدتا نباید در طول این مدت در آن هیچ‌گونه دخل و تصرفی صورت گیرد. این تعهد درونی مجلس است اما از نظر قانون اساسی منعی برای اصلاح وجود ندارد، بنابراین شاهد تغییر قوانین برنامه در طول مدت 5 سال هستیم.
کدخدایی تاکید کرد: اگر مجلس در درون خود متعهد شود در طول 5 سال قانون برنامه را تغییر ندهد یا در صورت تغییر از روش‌های خاص استفاده کند، به عنوان مثال اگر قانون جامع انتخابات تدوین شد و هرگونه تغییر در آن با رای دو سوم نمایندگان باشد، در صورت قائل شدن چنین شرایطی، قوانین بنیادین ما کمتر دچار دخل و تصرف می‌شود و دوره مانایی آنها بیشتر می‌شود.
مجلس نگاه مقطعی نسبت به قانون انتخابات را تغییر دهد
تشکیل شورای تدوین قانون جامع انتخابات برای ارایه نظر کارشناسی اشکالی ندارد
کدخدایی این سوال را که آیا ممکن است در آینده شورایی برای تدوین قانون جامع انتخابات شکل گیرد و پیشنهادات خود را به مجلس ارایه دهد، چنین پاسخ داد: اگر به عنوان پیشنهاد و ارایه‌ی نظر کارشناسی باشد، اشکالی ندارد ولی اگر قصد تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری باشد، خلاف قانون اساسی است. اما قطعا برای قانون انتخابات نیازمند استفاده و حضور کارشناسان هستیم. مشکل ما در مورد قوانین انتخابات این است که با گذشت 30 سال از انقلاب بیش از طول ادوار مختلف مجلس، قانون انتخابات مورد اصلاح قرار گرفته است. ما بر این اعتقاد هستیم که مجلس باید نگاه مقطعی خود را نسبت به قانون انتخابات تغییر دهد و اگر بتواند قانونی بنیادین را برای انتخابات وضع کند و متعهد شود در 20 سال آینده هیچ دخل و تصرفی در آن نداشته باشد، قطعا روش مناسبی است.
اصرار داریم که قانون انتخابات اصلاح شود
کدخدایی، شورای نگهبان را موافق با تغییر و اصلاح قانون انتخابات دانست و یادآور شد: ما در این راستا پیشنهاد دهنده نیز هستیم و اصرار داریم که قانون انتخابات اصلاح شود.
باید با تدبیری خاص نسبت به رایانه‌یی برگزار شدن انتخابات حرکت کنیم
برگزاری رایانه‌یی انتخابات یک تیغ دولبه است
وی درباره ظرفیت کشور در برگزاری انتخابات رایانه‌یی، با بیان اینکه شورای نگهبان بارها اعلام کرده از انتخابات رایانه‌یی استقبال و حمایت می‌کند و مصر به برگزاری انتخابات رایانه‌یی است، اظهار کرد: اما معتقد به کار عجولانه و بدون برنامه در این مورد نیستیم. باید توجه داشت همان‌طور که رایانه سبب افزایش سرعت می‌شود می‌تواند امنیت را مخدوش کند؛ در حقیقت یک تیغ دولبه است؛ بنابراین باید با تدبیری خاص نسبت به رایانه‌یی برگزار شدن انتخابات حرکت کنیم و الزامات آن را در نظر بگیریم.
سخنگوی شورای نگهبان اضافه کرد: بعضی از الزامات شامل زیرساخت‌های فنی، خطوط مخابرات، وجود دستگاه‌های خاص، نرم‌افزار و سخت‌افزار و... می‌شود. در این موارد قوانین باید به ما اجازه بدهد. بخش یگر نیز به میزان استفاده مردم از رایانه برمی‌گردد. به طور قطع بسیاری از مردم با استفاده از رایانه آشنایی ندارند و روز انتخابات نیازمند کارشناسان و راهنمایان هستند که باید در این جهت تدابیر خاص اندیشیده شود. اگر این موارد را در طول یک دوره معین در نظر بگیریم قطعا شورای نگهبان هیچ مخالفتی ندارد بلکه بر انتخابات رایانه‌یی اصرار دارد و از آن استقبال می‌کند.
کدخدایی یادآور شد: در دوره‌های گذشته دوستان در وزارت کشور، مباحثی را مطرح می‌کردند و ما بر آماده‌سازی زیرساخت‌ها تاکید داشتیم. اگر همه امکانات به‌طور کامل آماده نیست باید از طریق طرح‌های پایلوت حرکت کرد و در یک دوره 10 تا 20 ساله، فازهای اول تا مثلا دهم را کلید زد و مرحله به مرحله جلو رفت تا به مرحله‌ی انتخابات جامع رایانه‌یی برسیم. ما به دوستان وزارت کشور آمادگی خود را برای اعمال نظارت در هر مرحله‌ای از رایانه‌یی شدن که امکانات فنی وجود دارد، اعلام کرده‌ایم.
وی افزود: خوشبختانه در این دوره وزارت کشور اعلام کرده که می‌تواند مراحلی نظیر ثبت‌نام کاندیدا، استفاده از کد ملی و تجمیع آرا را از طریق رایانه انجام دهد و ما در حال انجام اقدامات کارشناسانه هستیم. امیدواریم در موعد مقرر با ارائه برنامه و اعلام آمادگی وزارت کشور، انتخابات در مراحل پیش‌بینی شده رایانه‌یی برگزار شود.
سخنگوی شورای نگهبان اظهار کرد: مدت زمان زیادی است کمیته‌های کارشناسی میان شورا و وزارت کشور فعال شده است. در این راستا دیدارهایی را شخصا با وزیر محترم کشور و معاونان وزارت کشور داشتیم و جلسات کارشناسی به صورت مرتب برگزار می‌شود.
شورا هیچ زمانی قبل از انتخابات با مقام معظم رهبری نسبت به افراد و بررسی صلاحیت‌ها مشورتی نکرده است
در ادامه‌ی گفت‌وگوی کدخدایی با ایسنا، این سوال مطرح شد که در انتخابات گذشته دو نفر از کاندیداهای ریاست‌جمهوری رد صلاحیت شدند که با نظر مقام معظم رهبری صلاحیتشان مورد تایید قرار گرفت، احتمال ایجاد چنین شرایطی در انتخابات آتی وجود دارد؟ کدخدایی در پاسخ گفت: شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها دارای وظیفه‌ی قانونی است. شورا هیچ زمانی قبل از انتخابات با مقام معظم رهبری نسبت به افراد و بررسی صلاحیت‌ها مشورتی نکرده است. شورای نگهبان وظیفه‌ی قانونی خود را انجام می‌دهد. ممکن است در مرحله‌ای مقام معظم رهبری تشخیص دهند که علی‌رغم نظر شورای نگهبان صلاحیت یک فرد مورد تایید قرار گیرد؛ برای آن دوره صلاحیت فرد به موجب حکم حکومتی تایید شده تلقی می‌شود و این به معنای برگشتن شورا از نظرش نیست. برای آن دوره انتخابات صلاحیت فرد تایید می‌شود ولی در مرحله‌ی بعد ما بر اساس اسناد و مدارک موجود در پرونده عمل می‌کنیم.
نمایندگان مجلس صلاحیت فرد را به مفهومی که در شورا بررسی می‌شود، بررسی نمی‌کنند
معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان در پاسخ به این پرسش که در انتخابات قبل وزیری که از سوی نمایندگان رای اعتماد خود را اخذ کرده بود، از سوی شورا رد صلاحیت شد، نحوه بررسی اسناد و مدارک در شورا به چه نحو است؟ و آیا مقطع زمانی خاص مدنظر شورا قرار می‌گیرد؟ گفت: اسناد و مدارک ممکن است قبل از مدیریت یا حین مدیریت فرد باشد. تفاوتی نمی‌کند که این اسناد و مدارک مربوط به چه دوره‌ی زمانی است. باید توجه داشت که نمایندگان هیچ وقت صلاحیت فرد را به مفهومی که در شورای نگهبان بررسی می‌شود، مورد بررسی قرار نمی‌دهند. نمایندگان پرونده‌ی فرد را از جهت ارتکاب خلاف بررسی نمی‌کنند.
در ادامه خبرنگار ایسنا پرسید: هر از چندگاهی انتقادی در مورد ردصلاحیت‌ها از سوی برخی از سیاسیون مطرح می‌شود، آیا قبول دارید شورای نگهبان در هر انتخابات سخت‌گیرانه‌تر از انتخابات قبل عمل می‌کند؟
سخنگوی شورای نگهبان با طرح این سوال که آیا انتخابات هشتمین دوره‌ی مجلس سخت‌گیرانه بود؟ بیان کرد: افراد بسیاری وارد مجلس هشتم شدند.
ملاک شورای نگهبان اسناد و مدارک است
وی در پاسخ به اینکه «یعنی شما اعتقاد دارید افرادی که اکنون در مجلس هستند، باید ردصلاحیت شده و وارد مجلس نمی‌شدند؟» گفت: منظورم از گفتن این سخن، گرفتن چنین نتیجه‌ای نیست؛ ولی ملاک شورای نگهبان اسناد و مدارک است. به عنوان مثال در دوره‌ای اسناد و مدارکی در پرونده‌ی یک کاندیدا وجود دارد که صلاحیت وی را مورد تایید قرار می‌دهد و در مرحله‌ای اسناد و مدارکی روی پرونده می‌آید که موجب منفی شدن نظر اعضای شورا می‌شود. پس نمی‌توان گفت که در هر دوره شورای نگهبان چه رویکردی را نسبت به یک فرد دارد.
فکر نمی‌کنم رویکرد شورا در مجلس هشتم سخت‌گیرانه بود
سعی می‌کنیم گزارش‌ها را دقیق‌تر بررسی کنیم تا حقی از کسی ضایع نشود
وی افزود: اینکه آیا سخت‌گیرانه یا سهل عمل می‌کند، بستگی به اسناد و مدارکی دارد که به پرونده اضافه می‌شود؛ البته تلاش ما این است که افراد کمتری ایراد صلاحیتی پیدا کنند. سعی می‌کنیم گزارش‌ها را دقیق‌تر بررسی کنیم تا حقی از کسی ضایع نشود. در انتخابات اخیر نیز افرادی تماس گرفته و گفتند ما هنوز نسبت به ردصلاحیت خود توجیه نشده‌ایم. ما افراد را دعوت کرده و پرونده را برایشان باز کردیم و به نوعی قانع شدند. تلاش می‌کنیم با افرادی که صلاحیتشان از سوی شورا مورد ایراد واقع می‌شود رو در رو صحبت و اسناد را ارایه کنیم تا قانع شوند. به صورت کلی فکر نمی‌کنم رویکرد شورا در مجلس هشتم سخت‌گیرانه بود.
کدخدایی یادآور شد: در انتخابات مجلس شورای اسلامی سه یا چهار مرحله فرصت برای تجدید‌نظر از زمانی که ردصلاحیت به فرد اعلام می‌شود تا مرحله‌ی نهایی وجود دارد. این مراحل از زمان ثبت‌نام تا روز اخذ رای است.
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به این سوال که «این ذهنیت وجود دارد که در اوایل انقلاب تعداد افراد ردصلاحیت شده در انتخابات متعدد کمتر بوده و هر چه زمان می‌گذرد، ردصلاحیت‌ها افزایش می‌یابد، افرادی که اکنون کاندیدا می‌شوند، دارای مشکل هستند یا آن زمان، نگاه سخت‌گیرانه نبوده است؟» به ایسنا گفت: من با این برداشت موافق نیستم. ما جز دو دوره هفتم و هشتم مجلس، با 2 تا 3 هزار ثبت‌نام کننده مواجه بودیم اما در این دو دوره بیش از 8 هزار نفر ثبت‌نام کردند.
کدخدایی تصریح کرد: اگر هم افزایش داشته، فکر نمی‌کنم روند صعودی خاصی باشد. شورای نگهبان در اواخر دهه‌ی 70 به بعد سعی در ملموس کردن بررسی‌های خود کرد، به همین دلیل اقدام به ایجاد دفاتر استانی، ساماندهی ناظران و ساماندهی اسناد و مدارک کرد تا قبل از آن، این موارد ساماندهی مشخصی ندانست اما اکنون این سوابق را هم به صورت کاغذی و هم به صورت دیجیتال ذخیره کرده‌ایم و این به طور طبیعی به شورا در بررسی پرونده‌ها کمک زیادی می‌کند و کسانی که یک دوره در انتخابات شرکت کرده‌اند، سوابق‌شان برای ما محفوظ است؛ بنابراین اعضا بهتر می‌توانند نسبت به یک فرد تصمیم بگیرند.
معتقدیم اگر حقی از کسی ضایع شده باید در این دنیا هم جبران شود
معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان اظهار کرد: تلاش داشتیم نظرات اعضای شورا را به سمت‌وسوی نظارت کارشناسی ببریم؛ یعنی اسناد و مدارک متقنی را داشته باشیم تا بتوانیم بعدا پاسخگو باشیم. به همین دلیل دبیر شورا با اطمینان خاطر کافی بیان کرده است و شخصا می‌گویم کسانی که نسبت به صلاحیتشان تردید یا اعتراض دارند، می‌توانند به شورا مراجعه کنند. ما هم پاسخ همه را می‌دهیم زیرا معتقدیم اگر حقی از کسی ضایع شده باید در این دنیا هم جبران شود وگرنه در آخرت همه‌ی ما مواخذه خواهیم شد.
از سخنگوی شورای نگهبان سوال شد: در بررسی صلاحیت‌ها کمتر به دیدگا‌ه‌های اقتصادی کاندیداها توجه می‌شود در حالی که شاید فقط رجل سیاسی بودن کافی به نظر نرسد، احتمال مدنظر قرار دادن این موضوع در شورای نگهبان وجود دارد؟
کدخدایی با اشاره به اینکه مجلس شورای اسلامی اخیرا در مورد شرایط نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری اقدام مختصری را انجام داد، یادآور شد: اعضای شورای نگهبان بر این اعتقادند که آنچه در اصل 115 قانون اساسی بیان شده حصر‌ی است و نمی‌توان شرایط دیگری را به آن اضافه کرد؛ اما در تفسیر شرایطی که در اصل 115 قانون اساسی مطرح شده است این امکان وجود دارد که شرایط دیگری را در نظر گرفت، آیا کسی که با اقتصاد کاملا بیگانه است می‌تواند سکان‌دار مدیریت کشور باشد؟ اگر از رجل مذهبی صحبتی به میان آمده مفهوم رجل مذهبی چیست؟ آیا صرف انجام عبادات یومیه کافیست؟ یا باید در جهت ترویج دین رسمی کشور اقدام و فعالیت موثر داشته باشد؟ این موارد نیازمند تفسیر است؛ اما اینکه شورای نگهبان رویه جدیدی را در رابطه با بررسی وضعیت اقتصادی یا توانایی‌های افراد داشته باشد، خیر! قطعا شورا بر اساس تشخیص‌های عرفی و اسناد و مدارک موجود در پرونده اعلام نظر می‌کند.
صلاحیت هر شخصی که علیه وی سندی نباشد قطعا تایید می‌شود
سخنگوی شورای نگهبان همچنین در پاسخ به سوالی درباره شانس افرادی نظیر میرحسین موسوی در بررسی صلاحیت کاندیداهای ریاست‌جمهوری در شورای نگهبان، با تاکید بر اینکه اعضای شورای نگهبان نسبت به همه افراد یک نگاه دارند و با همه یک برخورد خواهند داشت، افزود: صلاحیت هر شخصی که علیه وی مدرک یا سندی نباشد و گزارشی نسبت به وی ارایه نشده باشد، قطعا مورد تایید قرار می‌گیرد؛ مطمئن باشید نگاه‌ها در شورا نسبت به افراد بی‌طرفانه است.
دارای هیات نظارت بر انتخابات برای ایرانیان خارج از کشور هستیم
کدخدایی درباره نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست‌جمهوری ایرانیان مقیم خارج از کشور، خاطرنشان کرد: ما دارای هیات نظارت بر انتخابات برای ایرانیان خارج از کشور هستیم که عمدتا از دوستان فعال در وزارت امور خارجه هستند. وزارت کشور هم دارای یک هیات اجرایی است و این افراد با ارتباطاتی که در نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران دارند، انتخابات را انجام می‌دهند.
به زودی وزارت کشور نتیجه تعداد واجدین شرایط رای دادن را اعلام می‌کند
کدخدایی در مورد واجدین شرایط اخذ رای گفت: کمیته‌ای به مدیریت وزارت کشور و دستگاه‌های مختلف تشکیل شده و فکر می‌کنم به زودی وزارت کشور نتیجه تعداد واجدین شرایط رای دادن را اعلام می‌کند. شورای نگهبان هم در این کمیته حضور داشته است.
سخنگوی شورای نگهبان در ادامه گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «در دهه چهارم انقلاب اسلامی هستیم و مقام معظم رهبری، رویکرد توسعه و پیشرفت را مورد تاکید قرار داده‌اند. به نظر شما برای رسیدن به پیشرفت و توسعه چه شاخص‌هایی را باید مدنظر قرار داد و اولویت‌ها در بخش قانون‌گذاری در دهه‌ی چهارم چه باید باشد؟» اظهار کرد: قطعا حسن مقاطع زمانی برای انسان‌ها درس گرفتن از تجربه‌های گذشته است. مهمترین عنصر سازنده بازنگری گذشته و واکاوی رفتارهای گذشته است تا شاهد باشیم چه رفتاری را انجام داده و از میان این اقدامات و رفتارها کدامیک صواب و کدامیک ناصواب است. ناصواب را کنار گذاشته و صواب را با اصرار و تلاش بیشتر برای آینده روشن به کار گیریم.
روند کلان کشور در این سه دهه، روند رو به توسعه و پیشرفت است
وی یادآور شد: باید وظایف نهادهای کلان کشور مثل دولت، قوه‌ی قضاییه، قوه‌ی مقننه و شورای نگهبان را واکاوی کنیم. دریابیم این نهادها به چه میزان در چارچوب اهداف پیش‌بینی شده در قانون اساسی حرکت کرده‌اند. به عقیده من روند کلان کشور در این سه دهه، روند رو به توسعه و پیشرفت هست و باید از هدایت‌های حضرت امام (ره) یاد کرد که به عنوان معمار انقلاب همه جامعه‌ی ایرانی را به سوی تکامل الهی هدایت کرده است. حرکت‌ها در این زمینه حاصل تلاش همه‌ی افراد بوده و در صدر آنها تلاش شهدا، جانبازان و ایثارگران که همه بر گردن ما حق دارند.
در بخش اجرا باید سرعت و دقت را در کنار هم داشته باشیم
کدخدایی افزود: نهادهای مختلف کشور تلاش‌های خوبی داشته‌اند؛ چه در بخش قوای سه‌گانه و چه در بخش نهادهای فراقوه‌ای نظیر شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجلس خبرگان رهبری. اما در بخش اجرا باید سرعت و دقت را در کنار هم داشته باشیم. دقت در اجرای طرح‌ها، توسعه و پیشرفت کشور همراه با دقت، استفاده از کارشناسان شایسته، مواردی است که امروز جامعه از ما انتظار دارد. در حوزه‌ی قضا، باید بررسی کرد و دریافت که مشکلات مردم چه بوده و تاکنون چه وضعیتی داشتیم. همچنین آیا اقدامات قوه‌ی قضاییه مطلوب جامعه‌ی اسلامی ما بوده است؟ باید رویکرد جدیدی در قوه‌ی قضاییه داشته باشیم. آرای دادگاه‌ها باید کارشناسانه‌تر و مبتنی بر اسناد و ادله‌ی قانونی و شرعی باشد.
دهه‌ی چهارم را باید دهه‌ی قانون‌زدایی بنامیم نه دهه‌ی قانون‌گذاری
سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه در حوزه‌ی مجلس دو نگاه باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: نخست بازشناسی هویت نمایندگی است. آیا هدف مشخصی را دنبال می‌کند؟ اگر نمایندگان محترم بازبینی در اهداف‌شان داشته باشند، ما به هویت نمایندگی و هویت مجلس می‌رسیم. نظارت، مهمترین بخشی است که مجلس می‌تواند به آن بپردازد. به عقیده من دهه‌ی چهارم را باید دهه‌ی قانون‌زدایی بنامیم نه دهه‌ی قانون‌گذاری. یعنی به جای وضع قوانین متعدد باید قوانین معارض را کنار بزنیم و به سوی قوانین جامع حرکت کنیم.
معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان تاکید کرد: به جای اصلاح مکرر قوانین باید سعی در وضع قوانین بنیادین و پایه‌ای داشته باشیم و مجلس بیشترین وقتش را صرف نظارت کند. در حوزه‌ی شورای نگهبان نیز در حال انجام اقداماتی هستیم و باید به تطبیق قوانین سرعت بیشتری ببخشیم. اقدامات کارشناسی بیشتری انجام دهیم، اگر چه این موارد لازم است اما کافی نیست. در مورد انتخابات نیز اگر چه کارهای خوبی انجام گرفته است و ما سعی کردیم با ایجاد بانک‌های اسنادی به جمع‌بندی نظرات اعضا نسبت به افراد کمک کنیم؛ اما می‌توان بخش‌هایی از انتخابات به ویژه بخش نظارتی را به نهادهای مردم‌نهاد واگذار کرد و بخشی از وظایف را در چارچوب نهادهای مردمی انجام داد.
اخلاص بیشترین ویژگی قابل مشاهده در نسل اول انقلاب بود
کدخدایی افزود: با ایجاد کمیسیون‌های مردمی شاید بتوان بار انتخابات را نسبت به شورا و وزارت کشور کمتر کرد و اعتماد بیشتری از سوی مردم نسبت به مسوولان باشد.
کدخدایی در مورد ویژگی‌های نسل اول انقلاب و تفاوت این نسل با نسل‌های بعدی خاطرنشان کرد: اخلاص بیشترین ویژگی قابل مشاهده در نسل اول انقلاب بود. همچنین انگیزه‌های قوی افراد برای انجام امور کشور از دیگر ویژگی‌های این نسل به شمار می‌رود. در آن زمان کسی برای برداشتن باری از دوش نظام و انقلاب سر از پا نمی‌شناخت. در بسیاری از ارگان‌ها افراد مشغول به خدمت اصلا حقوقی دریافت نمی‌کردند.
وی در ادامه گفت: فضای آن زمان با حوادث ابتدای انقلاب درهم آمیخته بود و روحیه‌ی همدلی میان همه از جمله مسوولان بیشتر بود. اما قطعا انسان در طول زمان تغییر می‌کند و از شرایط و مقتضیات زمانی تاثیر می‌پذیرد. اما من تفاوت چندانی را میان نسل اول و نسل حاضر نمی‌بینم و فکر می‌کنم اگر همان حوادث و وقایع امروز اتفاق بیفتد، مردم با همان روحیه حضور می‌یابند.
وی اظهاراتش را این چنین پایان داد: ولی در شرایط ثبات قطعا تغییر روحیه به خاطر اقتضائات زمان است که رویکردی دیگر با مسایل اجتماعی دارد؛ البته این موضوع مانع از این نمی‌شود که ما نباید به فکر نسل‌های آینده باشیم. قطعا مدیریت مدیران و هدایت هدایت‌کنندگان بسیار موثر است و ما باید روحیه و فرهنگ اوایل انقلاب را زنده نگه داریم تا نسل سوم دچار این فراموشی که در گذشته چیزی وجود نداشته است، نشود.
گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: الهام رئیسی
