صیانت از دستاورد‌های تاریخی حوزه، بالندگی نظام آموزشی دینی را تضمین می‌کند
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شورای نگهبان به نقل از خبرگزاری حوزه از مشهد، آیت‌الله شب‌زنده‌دار، دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه، در مراسم اختتامیه مدرسه تابستانه دارالعلم که در محل مدرسه دودرب (دارالقرآن) حرم مطهر رضوی برگزار شد، با بیان اینکه برگزاری چنین برنامه‌هایی پس از دوره‌ای از مهجوریت، اقدامی ارزشمند است، اظهار داشت: جای تقدیر و تشکر دارد از همه مسئولان و دست‌اندرکاران این طرح علمی و تربیتی که هدف آن، احیای سنت‌های ارزشمند و تقویت بنیه علمی حوزه است.
وی ادامه داد: همان‌گونه که برخی شرکت‌کنندگان حاضر اشاره کردند، برگزاری چنین جلساتی از گذشته نیز در حوزه‌های علمیه مرسوم بوده و علمای بزرگ همچون شیخ طوسی از همین حوزه‌ها برخاسته‌اند و خدمات بی‌بدیلی به عالم تشیع و اسلام ارائه کرده‌اند.
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه با اشاره به پیشینه تاریخی و علمی حوزه خراسان خاطرنشان کرد: حوزه علمیه خراسان همواره هدیه‌ای گران‌بها به عالم تشیع و اسلام بوده و ضرورت دارد این حوزه در جهان اسلام بیش از پیش بدرخشد و نقش‌آفرین باشد.
وی افزود: تحقق این هدف نیازمند برنامه‌های مستمر و همکاری جدی میان شورای عالی خراسان، مدیریت حوزه، آستان قدس رضوی و همه مسئولان فرهنگی و علمی است.
تبیین ریشه قرآنی فعالیت حوزه‌های علمیه
آیت‌الله شب‌زنده‌دار با اشاره به مبانی قرآنی شکل‌گیری حوزه‌های علمیه، تصریح کرد: مبنای تأسیس حوزه‌های علمیه فرمان الهی و استناد به آیه ۱۲۲ سوره توبه است؛ جایی که خدای متعال دو مسئولیت مهم برای حوزه‌های علمیه ترسیم می‌فرماید: نخست، تفقه در دین و تعمق و ژرف‌نگری در ابعاد مختلف معارف دینی و دوم، نشر و ابلاغ این معارف به سایر مسلمانان و جهانیان.
وی با تاکید بر جامعیت اسلام، اظهار داشت: اسلام دینی همه‌جانبه‌نگر است و حوزه‌های علمیه باید در همه عرصه‌ها به دنبال تولید و نشر دانش و معرفت باشند.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار عنوان کرد: بر اساس رهنمود‌های قرآن و سنت، علاوه بر تحصیل و تعمیق دینی، رساندن این آموخته‌ها به جامعه و جهانیان نیز رسالت حوزه‌های علمیه است که وظیفه‌ای بزرگ و تمدن‌ساز محسوب می‌شود.
شرایط تحقق تفقه و تبلیغ اثرگذار دینی
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه با بیان اینکه تفکر در کتاب و سنت، منابع فقهی و سایر معارف نیازمند مقدمات و علوم پایه است، اظهار داشت: اگر کسی می‌خواهد مبلغ دین باشد باید قابلیت‌های لازم را بر اساس نیاز‌های روز جامعه کسب کند.
وی ادامه داد: برای تحقق تفقه و تبلیغ اثربخش، باید هم در کسب علوم و هم در مهارت‌های ارتباطی کوشش شود و علمای حوزه همواره در این مسیر پیشگام باشند.
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه با اشاره به سخنی از امام رضا (علیه‌السلام) در اهمیت جلب توجه مخاطب و هنر خطاب و دعوت، تصریح کرد: هنر خطاب و دعوت یکی از وظایف مهم عالمان دین است و همان‌گونه که در فرمایش نورانی امام رضا (علیه‌السلام) نیز آمده، باید با اخلاص و توجه کامل به مخاطبان، در تربیت دینی اهتمام داشت.
وی اضافه کرد: لازم است همواره مبانی وحی و سیره اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و بزرگان گذشته حوزه مورد توجه و یادآوری قرار گیرد و حوزه‌های علمیه استقلال‌یافته براساس بنیان‌های قرآنی، مسئولیت تربیت و تبلیغ دین را به بهترین شکل و با جامعیت دنبال کنند.
لزوم حفظ استقلال و رسالت اصلی حوزه‌ها
آیت‌الله شب‌زنده‌دار با تأکید بر حفظ استقلال و هویت اصیل حوزه‌های علمیه، خاطرنشان کرد: وجود علمی و معنوی حوزه‌های علمیه، سرمایه بزرگی برای امت اسلامی و تشیع در طول تاریخ بوده است و امروز نیز باید با حفظ مبانی وحی و سنت اهل بیت (علیهم‌السلام)، برای تعالی علمی، اخلاقی و فرهنگی جامعه تلاش مضاعف صورت گیرد.
وی ضمن قدردانی مجدد از برگزارکنندگان مدرسه تابستانه دارالعلم، ابراز امیدواری کرد که این‌گونه برنامه‌های علمی و تربیتی با کیفیت و اثربخشی بیشتر استمرار یابد و پیوند میان سنت‌های اصیل حوزوی و نیاز‌های معاصر جامعه اسلامی تقویت شود.
جایگاه واژه خلافت و ولایت فقیه در اندیشه دینی
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه سخنان خود اظهار داشت: واژه خلافت در فرهنگ دینی و اسلامی خود بار ویژه‌ای دارد، همان‌گونه که برخی تعبیرات معنادارند و گویای پیام خاصی هستند، واژه خلافت نیز در جایگاه خود معنای روشنی دارد و به مفهوم خلیفه قرار گرفتن است.
وی با بیان اینکه از همین زاویه، ولایت فقیه نیز نزد فقها به همین معناست، افزود: آن تعبیر در حقیقت نشانی دادن و یادآوری این جایگاه است؛ نه اینکه معنای مقید بودن به پذیرش خلافت باشد، بلکه فراتر، آنچه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مأمور به ابلاغ آن شده‌اند ـ یعنی رساندن احکام الهی، تربیت عارف الهی و تشکیل حکومت ـ امری است که بر عهده عالمان بزرگ و هدایتگران الهی نهاده شده است.
گستردگی مسئولیت‌های حوزه علمیه
آیت‌الله شب‌زنده‌دار تصریح کرد: دایره رسالت حوزه‌های علمیه فقط اختصاص به جهات علمی ندارد بلکه این مسئولیت ابعاد وسیع‌تری دارد و مأموریت تطبیق معارف و احکام الهی و پاسداری از تعالیم عالی دین را نیز دربرمی‌گیرد. سنگینی این وظیفه جامع‌الاطراف بیانگر آن است که حوزه‌های علمیه، از زمان بنیان‌گذاری به دست بزرگان دین تاکنون خوش درخشیده‌اند و باید گفت اگر حوزه‌ها و فقها و بزرگان نبودند، اسلام اصیل محمدی و حسینی به امتداد خود باقی نمی‌ماند.
وی با اشاره به برخی روایات درباره جایگاه علما افزود: در روایات شریف آمده که اگر حوزه‌ها نبود و علما و فقها حضور نداشتند، از اسلام جز نام و نشانی باقی نمی‌ماند.
لزوم صیانت، نوآوری و حفظ سنت‌های حوزه
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: حوزه‌های علمیه نیازمند صیانت و مراقبت هستند. باید آنچه از حوزه انتظار می‌رود، تحقق یابد و اگر کوتاهی صورت گیرد، اهداف مورد نظر برآورده نخواهد شد. این موضوع به صراحت در بیانیه اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی و همچنین در منشور روحانیت حضرت امام خمینی (ره) و توصیه‌های متعدد بزرگان و مراجع عظام مطرح شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه صیانت از حوزه به معنای مراقبت بر سلامت فکری آن نیز هست، اظهار کرد: باید از نفوذ افکار ناسازگار با مسلک اهل‌بیت (علیهم‌السلام) پیشگیری کرد؛ هرچند ابتکار و نوآوری و ابداع در علوم حوزوی مورد تأکید است، اما این امر باید در چارچوب اصول و ضوابط فقاهت متخذ از ائمه اطهار (علیهم‌السلام) شکل بگیرد.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار تأکید کرد: حفاظت از سنت‌های علمی و آموزشی موفق حوزه که حاصل بیش از هزار سال تجربه است، ضروری است؛ زیرا این سنت‌های کارآمد، نقطه امتیاز حوزه‌های علمیه در برابر سایر مراکز به شمار می‌روند و باید محور همه برنامه‌های اصلاحی و تحولی قرار گیرند تا حوزه بتواند نقش خود را در تربیت عالمان دین و صیانت از معارف الهی به‌درستی ایفا کند.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه سخنان خود با تأکید بر اهمیت جلوگیری از سطحی‌نگری در حوزه، تصریح کرد: نباید اجازه دهیم که خصوصیاتی که موجب امتیاز علمی و معنوی حوزه‌های علمیه و محققان برجسته آن بوده است، به سبب برخی نگرش‌های سطحی، از حوزه‌ها رخت بربندد.
وی یکی از وجوه صیانت از حوزه را حفظ نظام تدریس و تدرس در حوزه دانست و افزود: این نظام منحصر‌به‌فرد است و در هیچ یک از نظام‌های آموزشی دنیا، اعم از دبیرستان و دانشگاه، چنین سازوکاری وجود ندارد؛ بلکه خاص حوزه علمیه است که موجب بالندگی علمی و معنوی افراد می‌شود. متاسفانه این نظام در اثر برخی برنامه‌ریزی‌ها طی دهه‌های اخیر با چالش‌هایی مواجه شده است.
ضرورت توجه به سنت‌های تدریس و تدرس در حوزه
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه ضمن اشاره به تجارب شخصی و تأکید بر اهمیت سنت‌های قدیمی حوزه، اظهار داشت: گاهی شرایط به‌گونه‌ای پیش رفته است که طلبه برای تهیه یک کتاب همچون «خور الفرق» حتی در دسترس نیست یا جلسات درس در صورت نبود ضوابط می‌توانند حتی با تعداد اندک برقرار شوند. بنده خود نیز بخشی از دروس را به صورت انفرادی گذراندم. سابقه چنین اقداماتی در حوزه وجود داشته و برخی از بزرگان، از جمله آیت‌الله خرازی نیز شخصاً این مسیر را پیموده‌اند. این سنت کارآمد باید در حوزه حفظ شود، چرا که ادامه تدریس و تدرس موجب شناسایی ظرفیت‌های علمی طلاب و اساتید می‌گردد و حوزه را پویا نگه می‌دارد.
تقویت سنت‌های پژوهش، مباحثه و تقریرنویسی
آیت‌الله شب‌زنده‌دار با بیان اینکه نوشتن تقریر، مباحثه و پیش‌مطالعه از سنت‌های مؤثر و مهم حوزه است، تأکید کرد: این موارد نباید در حوزه مهجور واقع شوند. به نقل از آیت‌الله سید حسن دعای خرم‌آبادی، حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی نیز همواره بر تکرار دروس اصول و تعمیق در مباحث علمی توصیه داشته‌اند و به طلاب تأکید کرده‌اند که جلسات پژوهشی و تحقیقی سه یا چهار نفره تشکیل دهند تا فکر و دقت علمی‌شان افزایش یابد.
وی خاطرنشان کرد: استاد در کنار انتقال مباحث علمی باید اهتمام ویژه‌ای به مسائل اخلاقی و تربیتی نیز داشته باشد؛ تربیت معنوی و اخلاقی در کنار پالایش علمی، میراث ارزشمندی است که موجب استمرار عمق‌بخشی در حوزه خواهد شد.
لزوم رفع نقایص از درون حوزه
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه با اشاره به ضرورت رفع چالش‌ها و نقایص نظام آموزشی حوزه، تصریح کرد: حوزه باید نیاز‌های خود را در درون خود مرتفع کند و رفع نقایص به دیگر مجموعه‌ها یا نهاد‌ها واگذار نشود. اگر چه در برخی موضوعات و علوم، همکاری و تعامل با سایر نهاد‌های آموزشی، همچون دانشگاه‌ها، طبیعی است، اما ارکان اساسی آموزش‌های دینی باید در حوزه حفظ گردد. آیت‌الله شب‌زنده‌دار همچنین خاطرنشان کرد: سنت‌ها و آزادی علمی در تدریس کتب و متون اصلی حوزه، همواره مورد توجه علما و بزرگان بوده است و باید نسبت به صیانت و استمرار آن اهتمام جدی صورت گیرد تا چنین میراث‌هایی از حوزه علمیه محجور نگردد.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه با اشاره به ویژگی‌های اخلاقی و علمی بزرگان حوزه علمیه اظهار داشت: استاد ما مرحوم آیت‌الله تبریزی، وقتی نام مبارک آیت‌الله بروجردی را به زبان می‌آوردند، همواره با احترام ویژه و بزرگداشت خاصی یاد می‌کردند.
وی به مسأله چاپ نشدن آثار برخی از بزرگان اشاره داشته و تأکید کرد: آثار و اسناد آنان توسط خودشان منتشر نشده است و این امر ضرورت هشدار و توجه به نسل امروز را نسبت به علمای سلف و میراث گرانسنگ آنان دو چندان می‌کند.
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: امیدواریم این تذکرات و توصیه‌ها در مسیر کارآمدی و بالندگی حوزه علمیه مورد توجه مسئولین و بزرگان حوزه قرار گیرد تا حوزه‌های علمیه، به برکت عنایات حضرت ولی‌عصر (عج)، روز به روز بالنده‌تر، سرآمدتر و موفق‌تر از گذشته، در خدمت اسلام و نظام اسلامی قرار گیرد و منشأ برکات بیشتری باشند.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد که حوزه‌های علمیه، تحت عنایات الهی و هدایت‌های بزرگان، بیش از پیش در عرصه‌های مختلف علمی و تربیتی به توفیقات روزافزون دست پیدا کنند و همواره در خدمت به اسلام و نظام اسلامی موفق و سربلند باشند.
انتهای پیام/
